EKONOMİK ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

Cumhuriyetin İlk Yıllarında

★ Eldeki kaynaklar savaşlarda eriyip gitmişti, ülke sermayeden mahrumdu.
★ İnsan kaynağı kurumuş, var olan nüfusun büyük bölümü okuma yazma bilmiyordu.
★ Ülkede sanayi kuruluşları yok denecek kadar azdı; var olanlar da yabancıların elinde idi.
★ Tarım ilkel yöntemlerle yapılıyordu. Gübreleme, sulama, ilaçlama, tohum ıslahı teknikleri yoktu.
★ Bankacılık, dış ticaret, demir yolları yabancıların elinde idi.
★ Kapitülasyonlar kaldırılmış ancak, ödenmesi gereken büyük miktarda dış borç vardı.
TBMM, 1 Mart 1922’de bazı ekonomik önlemler alarak yeni Türk devletinin ekonomik hedeflerini belirlemeye çalışmıştır.

Bunlar:

★ Devletin gelirleri ile giderleri arasında denge kurulacak.
★ Kamuyu ilgilendiren işletmeler satın alınarak millileştirilecek.
★ Tarım ve sanayi modernize edilecek.
★ Madenlerin işletilmesini üslenecek özel teşebbüs korunacaktır.

İzmir İktisat Kongresi (18 Şubat 1923)

Mustafa Kemal siyasi zaferlerin ancak iktisadi başarılarla desteklenirse ayakta kalabileceğini biliyordu.
Ekonomik kalkınma için ortak amaçlar belirlemek ve bu amaçları gerçekleştirecek yöntemleri araştırmak amacıyla İzmir’de bir iktisat kongresinin toplanması kararlaştırıldı.

Alınan kararlar:

★ Hammaddeleri yurt içinde bulunan sanayi dalları kurulmalıdır.
★ Küçük işletmelerden hızla büyük işletmelere ve fabrikalara geçilmelidir.
★ Yabancıların kurduğu tekellerden kaçınılmalıdır.
★ Sanayi özendirilmeli ve milli bankalar kurulmalıdır.
★ Özel sektöre kredi sağlanmalıdır.
★Devlet yavaş yavaş ekonomik görevleri de olan organ haline gelmeli özel teşebbüs tarafından gerçekleştirilemeyen girişimler devletçe ele alınmalıdır.

➥ Kongrede alınan en önemli karar ekonomik bağımsızlığı sağlamak olmuştur. (Misakıiktisadi)
Bu yönüyle Lozan Görüşmelerine mesaj niteliğinde olup hızlandırma amacı da taşımaktadır. İzmir İktisat Kongresi ile Türk tarihinde ilk kez planlı ekonomiye geçiş hedeflenmiştir.

Tarımı Geliştirmek Amacıyla Alınan Kararlar

★ Aşar vergisi kaldırılmıştır (17 Şubat 1925). Böylece köylünün durumu iyileştirilmek istenmiştir.
★ Çiftçiye kredi sağlamak amacı ile Ziraat Bankası’nın imkanları arttırılmıştır.
★ Tarım Kredi Kooperatifleri kurulmuştur.
★ Tarımda makineleşmeye geçilmiş, traktör kullanılması teşvik edilmiştir.
★ Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kurulmuştur.
★ Topraksız köylüyü topraklandırmak için 1926 yılında toprak reformu yapılmıştır, ancak beklenilen başarı sağlanamamıştır.

Ticareti Geliştirmek İçin Alınan Önlemler

★ Kapitülasyonlar daha cumhuriyet öncesinde kaldırılmıştı.
★ Milli ticareti desteklemek için ve esnafa kredi vermek için İş Bankası kuruldu. (9 Eylül 1924)
★ Yabancı işletmeler satın alınarak millileştirildi.
★ Kabotaj kanunu çıkarılarak (1926) Türk karasularındaki ticaret hakkı Türklere verildi.

Sanayi ve Madenciliği Geliştirmek İçin Alınan Önlemler

★ Teşvikisanayi Kanunu çıkarılmıştır (1927).
Bu kanunla özel sektörün sanayi yatırımlarına destek sağlanarak, sanayinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ancak özel teşebbüsün yerli sermayesi yeterli olmadığından başarılı olunamamıştır.
★ Yüksek gümrük uygulaması getirilerek yerli sanayi korunmuştur (1929).
★ Maden rezervlerimizin tespit ve işletilmesi için Maden Teknik Arama Enstitüsü kuruldu (1935).
★ Maden ve Elektrik işlerini yürütmek için Etibank kuruldu. (1935)
★ Karabük demir–çelik işletmesi açıldı (1939).
★ 1929 Dünya ekonomik bunalımının Türkiye’yi de etkilemesi üzerine 1934’de planlı ekonomiyle geçildi. I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1934 – 1939) uygulandı.
1939’da çıkartılan II. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2. Dünya Savaşı’nın olağanüstü koşulları nedeniyle uygulamaya konulamadı.