I. DÜNYA SAVAŞI (1914–1918)

Savaşın Genel Nedenleri

★ Ekonomik yayılma, sömürge edinme
★ Sanayi İnkılabı’nın ortaya çıkardığı hammadde ve pazar arayışı
★ Fransız İhtilali’nin ortaya çıkardığı ulusalcılık ve rasyonalizm.
★ Hızlı silahlanma, militarizm
★ Bloklaşma (Almanya ile Avusturya 1879’da ittifak yaptı. Tunus’un Fransızlar tarafından işgali üzerine İtalya’da Al man ve Avusturya ittifakına 1881’de katıldı.
★ Fransa ile Rusya 1894’de ittifak kurdular. 1904’de İngiltere ile Fransa arasında “Entente (Ordiale/Dostluk bağlaşması” yapıldı. İngiltere 1907’de Rusya ile anlaştı. Böylece üçlü grup oluştu.
★ Hanedan çekişmeleri, Avrupa’da Fransa hariç ülkeler hanedanlıklarla yönetiliyordu. Rusya’da Romanoflar, Avusturya’da Habusburglar, Almanya’da Hohenzollern, İngiltere’de Hanover Hanedanı vardı ve birbirleriyle akraba idiler. Başka bir devlete kendi istedikleri kişileri kral seçtirmek istiyorlar ve içişlerine karışıyorlardı.

Savaşın Özel Nedenleri

Almanya : 1870’lerde siyasi birliğini sağlayan Almanya ekonomisini geliştirmek istiyordu. Hammadde, pazar ve sömürge arayışı içindeydi. Bu durum İngiltere’nin sömürgelerdeki varlığını tehdit etmeye başlamıştı.
İngiltere : Dünyanın rakipsiz en büyük sömürge devletiydi. Sömürge toprakları kendi topraklarının 104 katıydı. “Üzerine güneş batmayan ülke” unvanını kazanmıştı.
Fransa : Fransa’nın da İngiltere gibi büyük sömürgeleri vardı. Fas, Cezayir, Tunus, Çin Hindi’ni sömürgeleştirmiş kendi topraklarının 20 katına ulaşmıştı.
1871’de Almanya ile yaptığı Sedan Savaşı’nı kaybetmişti. Kömür havzası olan bu bölge Fransız ekonomisi için kayıptı. Bu nedenle Almanya ile arası açılmıştı.
Rusya : İngiltere ve Fransa’nın Çin’i sömürgeleştirmesi bu ülkenin bazı kesimlerini de Rusya almak istiyordu. Ancak Rusya’nın emperyalist yayılışı deniz aşırı değil de Türkistan üzerine oldu. Rusya diğer yandan Almanya ile Polonya krizi yaşıyordu. Her iki ülkenin de Polonya topraklarında gözü vardı. Rusya ayrıca Osmanlı toprakları üzerinden sıcak denizlere de inmek istiyordu.
İtalya : İtalya’da Almanya gibi siyasi birliğini geç sağlamıştı. Önce Almanya’nın yanında yer aldı. Kendisini Roma İmparatorluğu’nun varisi görüyor. “Bizim Akdeniz” Politikası güdüyordu.
Avusturya–Macaristan : Balkanlar da Rusya ile çekişiyordu. Rusya’nın panslavist politikası ile Balkanlara sahip olma isteği Avusturya’nın politikası ile çelişiyordu. Ayrıca içinde azımsanmayacak miktarda slav azınlık vardı.
Osmanlı Devleti : Osmanlı Devleti II. Abdülhamit Dönemi’nden itibaren Rusya ve İngiltere’nin paylaşma politikasına alternatif olarak Almanya’ya yakınlaşmaya başlamıştı.
Almanların desteği ile yeniden ayağa kalkmaya çalışıyordu. Ayrıca Trablusgarp’ı ve Balkanlardaki topraklarını keybetmişti. Belki de bu toprakları alabilirim ümidiyle savaşa girdi.
Bulgaristan : Büyük Bulgaristan hayalini yaşatıyordu. II. Balkan Savaşı ile kaybettiği toprakların peşindeydi.
Amerika Birleşik Devletleri : Büyük devlet ve gelişkin sanayisi olmasına rağmen sömürgesi yoktu. Avrupa’da da söz sahibi değildi. Savaş sırasında İngiltere ve Fransa’ya silah satarak ekonomisini daha da güçlendirdi. Almanlar deniz altı savaşına girişerek ticaret gemilerini ve bazı yolcu gemilerini batırınca İtilaf Devletlerine sempati ile bakan ABD’nin savaşa girmesine neden oldu.
Japonya : Amacı Uzak Doğu’nun tek hakimi olmaktı. Savaş sonunda amacına en kısa sürede Japonya ulaşmıştır.

➥ Ayrıca sömürgeci devletler sömürülerine kendi din ve mezheplerini de götürüyorlardı. Hristiyan misyonerler hızla yayılmıştı. Kendi okullarını açıyorlar, kütüphaneler kuruyorlar, kendi dil ve kültürlerini de yayıyorlardı.

➥ XIX.yüzyıldan itibaren fazla nüfusu başka yerlere yerleştirme, ulusal itibar sağlama, büyük devlet olma isteği, hammadde ve pazar paylaşımı gibi nedenlerle sömürgeci devletler arasında büyük bir rekabet başladı. ABD’nin’de katılmasıyla sömürgecilik Pasifik’e açıldı. 1876’da Afrika’nın %11’i, Pasifik’in % 57’si; 1900’lü yıllarda Afrika’nın % 90’ı, Pasifik’in % 99’u sömürgeleştirildi.

★ Savaş başlamadan önce İtalya İttifak grubunda idi.