1. Dünya Savaşı’nın Sona Ermesi Ve Yapılan Anlaşmalar
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN SONA ERMESİ VE YAPILAN ANLAŞMALAR
Savaşın devam ettiği yıllarda yorgunluğun ilk işaretini Avusturya verdi. Avusturya savaşın başından beri Doğu cephesinde Rusya’nın bütün ağırlığını üzerinde hissetmiş ve bir başına Rusya’ya karşı savaşamadığından, Almanya ve Osmanlı Devleti’nden yardım almıştı. Avusturya, İtalya’ya karşı dahi kesin bir zafer kazanamamış, bu cephede de Almanya’dan destek alarak İtalyanları Caporetto’da yenilgiye uğratabilmişti. Çarlığın yıkılması Avusturya’yı ümitlendirmişse de geçici hükümetin savaşa devam kararı alması bu umutları suya düşürmüştü.
Öte yandan 3. senesinden itibaren Almanya için de savaş ağır gelmeye başlamıştı. Doğu cephesinde durumu iyi olmakla birlikte, kazanılan zaferler ucuza elde edilmediği gibi, Rusya da dize getirilememişti. Batı cephesindeyse, durum her 2 taraf için de değişmemekle birlikte , yıpratma savaşı Alman güçlerini günden güne eritmekteydi. Üstelik 1917 Nisan ayından sonra Amerika da karşı tarafta savaşa katılmış, Batı cephesine asker göndermeye başlamıştı.
Bu nedenlerden dolayı Avusturya ve Almanya 1917 senesi yazında, farklı kanallardan müttefikler nezdinde barış girişimlerinde bulundular. Ancak barış koşulları üzerinde anlaşma sağlanamadığı için bir netice elde edilmedi.
Müttefiklerin durum da pek iyi sayılmazdı. Avrupa cephesi onlar için de parlak değildi. Rusya’da şubat ihtilalinin çıkması ve 1917 senesi sonundan itibaren, İttifak Devletleri ile barış görüşmelerine girişmesi, Sırbistan’ın yenilmesi, İtalya’nın Caporetto hezimeti, Romanya’nın yenilgisi, Müttefikleri zor durumda bırakacak gelişmelerdi.
Tüm insanların barışa özlem duyduğu bu atmosferi, Amerika Cumhurbaşkanı Wilson fark etmekte gecikmedi ve barışın düzenini tesbit etmek amacıyla ortaya atılarak, Kongrede 8 Ocak 1918’de yaptığı konuşmada 14 Maddelik ünlü Prensiplerini açıkladı. Bu prensiplerin içeriği kısaca şöyle idi:
Avrupa’da milliyetler esas tutularak siyasi harita ona göre düzenlenecekti. Bu düzenlemelerde bağımsız bir Polonya, Belçika ve Macaristan öngörülüyordu. İşgal edilen yerlerin derhal boşaltılması isteniyor ve küçük devletlerin bağımsızlık teminatı büyükler tarafından sağlanmalıdır deniyordu. Bu perinsiplerin 12. maddesi ise Osmanlı Devleti ile ilgili idi. Buna göre; “Osmanlı Devleti’nin Türklerle meskûn olan kısımlarında Türk hakimiyeti sağlanacak, fakat Türk olmayan milletlere muhtar gelişme imkanları verilecekti. Çanakkale Boğazı devamlı olarak bütün milletlerin gemilerine açık olacak ve bu durum milletlerarası garanti altına konacaktı.”
a) Rusya’nın Savaştan Çekilmesi ve Brest-Litovsk Anlaşması
Rusya’da ihtilal ile yönetimi devralan Bolşevik Hükümeti, daha iktidarı ilk ele aldığı gün halka barış yapacağını vaad etmişti. Gerçekten Dışişleri Komiseri Trotsky, 21 Kasım 1917’de Müttefik elçilerine verdiği notalarda tüm cephelerde mütareke yapılmasını istedi. Ayrıca hükümet, Çarlık hükümetinin tüm gizli anlaşmalarını açıkladı. Osmanlı Devleti’ni paylaştıran anlaşmalar da bu şekilde ortaya çıkmış oluyordu. Gizli anlaşmaların açıklanmasının gayesi, gerek Rus halkına, gerek Batı ülkeleri işçilerine, yapılan savaşın bir emperyalizm savaşı olduğunu izah etmek ve onları savaşa karşı yönlendirmekti.
Sovyet Rusya’nın Almanya’ya yaptığı müracaata Almanya 27 Kasım’da yanıt vererek anlaşmaya hazır olduğunu açıkladı. Mütareke 15 Aralık 1917 tarihinde yapıldı ve barış görüşmeleri 22 Aralık’ta başladı. 3 Mart 1918’de de Brest-Litovsk’da imzalandı. Buna göre Sovyetler Polonya, Courlande, Estonya ve Litvanya’dan çekiliyordu. Buraların geleceği Merkezî devletler tarafından tayin edilecekti. Rusya, Kars, Ardahan ve Batum’u da Osmanlı Devleti’ne iade etti. Bunlara ek olarak tüm Doğu Anadolu’dan çekilecekti. Nihayet Ukrayna, Almanların yardımı ile bağımsızlığını ilan etti ve Rusya’da bunu tanıdı.
b) Romanya’nın Savaştan Çekilmesi ve Bükreş Barış Anlaşması
1916’da savaşa giren Romanya, almış olduğu yenilgiyle ve Rusya’da ihtilal çıkması üzerine Merkezi Devletlerle 1918 Mart’ında mütarekeyi kabul etti. 7 Mayıs 1918’de Bükreş Barış Anlaşmasını imzaladı. Bu anlaşma ile Romanya, Almanya ve Avusturya’nın ekonomik nüfuzu altına giriyor, buna ek olarak Karpatlar’da toprak veriyor ve Dobruca’dan çekiliyordu. Fakat İtilaf Devletleri’nin galip gelmeleri bu anlaşmayı hükümsüz kıldı.
c) Bulgaristan’ın Savaştan Çekilmesi ve Anlaşma İmzalaması
14 Eylül 1918’de Müttefik Kuvvetleri Bulgarlar’a karşı Vardar bölgesinde genel bir saldırıya geçince, Bulgaristan ordusu çözüldü ve 29 Eylül 1918’de mütarekeyi kabul ederek savaştan çekildi. Bilahare Bulgarlar da 27 Kasım 1919’da Neuilly anlaşmasını imzaladılar.
e) Avusturya-Macaristan’ın Savaştan Çekilmesi ve Barış İmzalaması
Farklı cephelerde kaybeden ve içinde isyanlar çıkan Avusturya, 3 Kasım 1918 tarihinde İtalyanlarla Villa Gusti’de mütareke imzaladı. Daha sonra 10 Eylül 1919’da Avusturyalılar Saint Germain anlaşmasını imzaladılar. Bu mütareke ve anlaşmalar esnasında Macaristan, Hıravatistan, Çekoslovakya Avusturya’dan ayrıldı. 4 Haziran 1920’de Macarlar’ın imzaladıkları Trianon anlaşması ile bu devlet bağımsız bir devlet olarak ortaya çıktı.
d) Almanya’nın Mütareke ve Barış İmzalaması
Almanya 3 Ekim 1918 tarihinden itibaren, yani Osmanlı Devleti’nden çok önce İsviçre aracılığıyla Müttefikler nezdinde barış girişimlerinde bulundu. Bu teşebbüsler hemen netice vermedi. Ancak Almanya, 11 Kasım 1918’de Rethondes’da mütarekeyi kabul ve imza etti. Daha sonra 28 Haziran 1919’da Versailles (Versay) Barış Anlaşması’nı imzalamıştır.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.