TBMM’NİN AÇILMASI

16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali, Mebusan Meclisi’nin dağıtılması, Osmanlı Devleti’nin sona erdiğini gösteriyordu.
Bu durum karşısında Mustafa Kemal Paşa’nın ulusal egemenliğe dayanan yeni bir devlet kurma düşüncesinin önünü de açmıştı. Öncelikle kurulacak devletin temelini oluşturacak yeni bir meclisin toplanması sağlanmalıydı.
17 Mart 1920’de Ordu Komutanlıklarına bir genelge göndererek İstanbul’un ve Hükümetinin işgal altında olduğu meclisin dağıtıldığı ve Kanunuesasi’nin gerektirdiği yasama ve yürütme gücünün artık olmadığını belirterek acilen bir meclisin toplanmasını istemiştir.
Meclisin 15 gün içinde çoğunluğu teşkil edecek şekilde toplanmasını istemiştir.

★ Meclis Ankara’da toplanacaktır.
★ Üyelerin medeni cesareti, fikri yeteneği, dinin ve milletin korunması düşüncesine sahip olması
★ Yirmi beş yaşından büyük ve kötü bir sicili ve şöhretinin olmaması
★ Her liva’dan beş kişi seçilecektir.
★ Seçimleri belediye meclisleri ve Müdafaaihukuk merkezleri aynı gün ve tek oturumda yapacaklardır.

➥ Bu genelgeye III. ve XV. Kolordu komutanlıkları, Sivas Valisi karşı çıkmışlardır. Bunlar, kurucu meclise gerek yoktur. Kanunuesasi’nin seçim esasları gözönüne alınmalıdır düşüncesindedirler.

19 Mart 1920’de Mustafa Kemal Paşa seçim yasası niteliği taşıyan yeni bir genelge yayınlamıştır.

★ Ankara’da ulusun işlerini yapacak olağanüstü yetkilere sahip bir meclis toplanacaktır.
★ Üyelerin seçimi milletvekili ile ilgili yasal hükümlere uyacaktır.
★ Sancaklar seçim bölgesi olacaktır.
★ Her liva’dan beş kişi seçilecektir.
★ Seçimlere her dernek, her parti ve topluluk aday gösterebilecektir.
★ Seçimlere ilin en büyük sivil idare amiri başkanlık edecektir.
★ Seçimler on beş gün içinde yapılacaktır.

➥ İtilâf Devletlerinin ve İstanbul Hükümeti ’nin baskı ve engellemelerine rağmen seçimler yapılmıştır.

Yorum :

Mustafa Kemal Paşa savaş ortamında ve olumsuz şartlar altında bile olsa Millet İradesine son derece önem vermiştir. Demokrasinin işlemesini istemiştir.
Ülkenin çeşitli yerlerinden seçilen milletvekilleri ve İstanbul’un işgali ile İstanbul’dan kaçan milletvekillerinin oluşturduğu vekiller Ankara’da toplanmaya başlamıştır.

➥ Osmanlı Mebusan Meclisi’nin dağıtılması üzerine Ankara’ya kaçan mebusların TBMM’ye katılması Mustafa Kemal’in Milli İradeye verdiği değeri gösterir. Çünkü bu mebuslarda daha önce seçilerek İstanbul’a gitmişlerdi.

TBMM 23 Nisan 1920’de milletvekillerinin topluca Hacı Bayram Camii’nde Cuma namazını kıldıktan sonra 13.45’de en yaşlı üye olan Sinop mebusu Şerif Bey’in açılış konuşmasıyla açılmış ve çalışmalarına başlamıştır.
TBMM’nin açılmasıyla Türk tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. 1839 Tanzimat Fermanıyla başlayan demokratikleşme hareketi 1876’da Mebusan Meclisi’nin açılmasıyla önemli bir gelişme katetmiş ve halk yönetime ortak olmuştu. TBMM’nin açılmasıyla halk yönetimi ele geçirmiştir.
24 Nisan 1920’de meclis Mustafa Kemal Paşa’yı Meclis Başkanı seçmiştir.

TBMM’nin Aldığı İlk Kararlar

★ Hükümet kurmak zorunludur.
★ Geçici de olsa bir meclis başkanı veya padişah kaymakamı kabul edilemez.
★ TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
★ Yasama ve yürütme yetkileri meclise aittir.
★ Meclis yürütme işini icra vekilleri heyeti (hükümet) eliyle yapar.
★ Egemenlik kayıtsız şartsız ulusa aittir.
★ Türkiye devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümeti TBMM Hükümeti adını alır.
★ Meclis Başkanı, hükümetin de başkanıdır.
★ Padişah ve halifenin durumu ileride meclisin vereceği karara bırakılacaktır.

Yeni Türkiye’nin İlk Hükümeti

★ Şeriyye vekili Mustafa Fehmi Bey Bursa
★ Müdafaaimilliye Fevzi Paşa Kozan vekili
★ Hariciye vekili Bekir Sami Bey Tokat
★ Maliye vekili Hakkı Behiç Bey Denizli
★ Nafia vekili İsmail Fazıl Paşa Yozgat
★ İktisat vekili Yusuf Kemal Bey Kastamonu
★ Adliye vekili Celaleddin Arif Bey Erzurum
★ Dahiliye vekili Cami Bey Aydın
★ Maarif vekili Dr. Rıza Nur Bey Sinop
★ Sıhhat ve İctimai Dr. Adnan Adıvar Bey İstanbul Muavenet Vekili
★ Erkanıharbiyei İsmet Bey Edirne Umumiye vekili

9 Temmuz 1920’de meclisin güven oyuyla hükümet kurulmuştur.

➥ İlk TBMM’de Meclis Hükümet sistemi uygulanmıştır. Yani Meclis başkanı aynı zamanda hükümet ve devlet başkanıdır.

➥ İcra vekiller heyeti mecliste tek tek oylama ile seçilmiştir.

İlk Mecliste Bulunan Gruplar

★ Tesanüt (Dayanışma) Grubu: Eski ittihatçılardı.
★ İstiklal Grubu: Kemalist gençlerden oluşmaktaydı.
★ Bolşevikler Grubu: Sovyetlerdeki devrim gibi devrimlerin yapılmasını istiyorlardı.
★ Islahat Grubu: Bu görüştekiler kendilerini muhafazakar olarak adlandırıyorlardı.
★ Mudafaaihukuk Grubu: Mustafa Kemal’in içinde bulunduğu gruptu.

➥ Zamanla meclis içindeki gruplar iki grupta toplanmıştı.

I. Grup: Muhafazaaimukeddesatçılar
II. Grup: Müdafaaihukukçular

Yorum :

I. TBMM’de farklı görüş ve düşüncede grup ve insanlar olmasına rağmen bütün üyeler ortak bir amaç etrafında birleşmişlerdir. O’da vatanın kurtarılması ve ulusun bağımsızlığıdır.

I. TBMM’nin İlk İcraatları

★ Genelkurmay Başkanlığı kuruldu ve yürütme organına katılması kabul edildi. (27 Nisan 1920)
★ Hıyanetivataniye Kanunu kabul edi di (29 Nisan 1920)
★ Avrupa Devletleri Dışişleri Bakanlarına TBMM’nin Ankara’da açıldığı bildirildi. (30 Nisan 1920)
★ Bakanlar Kurulu (İcra vekiller heyeti) seçimine dair kanun kabul edildi. (2 Mayıs 1920)

I. TBMM’nin Nitelikleri

★ Yasama, yürütme ve yargı görevi meclise aittir.

Yasama :

Bir devletle toplum yaşamını düzenleyen hukuk kurallarını koymaktır. Buna kanun yapmada denilir.

Yürütme :

Hukuk kurallarının bir erk tarafından uygulanmasıdır.

Yargı :

Vatandaşlar arasında hukuk kuralları uygulanırken haksızlıkları önlemek gerekir. Ayrıca kurallara uymayanları cezalandırmak gerekir. Buna yargılama denir.

★ İlk TBMM’nin ana programı “Misakımilli’yi gerçekleştirmektir.
★ Kurtuluş Savaşı’nı örgütlemektir.

Yorum :

İlk TBMM, kurucu meclis niteliği taşır. Süreklidir, geçici değildir. İhtilalcidir. Yeni bir sistem getirmiştir. Halkçıdır, halkın sorunlarıyla ilgilenmiştir. Ulusaldır, isminde Türkiye’yi kullanmıştır. Meşrudur, 1921 Anayasa’sını yapmıştır.