AVRUPA VE ASYA’DAKİ DEVLETLERİN GENEL DURUMU:

1) İNGİLTERE:

Parlamenter yönetime geçmiş olan İngiltere’de İnsan Hakları Evrensel Beyanname’si ilân edilmişti. (1689)
İngiltere 20. yüzyıl başlarında dünyanın en büyük sömürge imparatorluklarından biriydi. Hatta bu devlet için “üzerinde güneşin batmadığı sömürge imparatorluğu” tabiri kullanılıyordu. Kendisininde sömürgeleri olduğu halde çok uluslu devletlerin parçalanmasının kendisini güçlendireceğini düşündüğünden milliyetçilik konusunda Fransa gibi hareket etmiştir.

2) FRANSA:

Sömürgecilikte İngiltere kadar başarılı olamayan bu devlet, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nden toprak almak için bazı devletlerle ittifak yapmaktan çekinmemiştir.
1798’de Napolyon’un Mısır’ı işgali ile bu devletin Osmanlı ile dostluğu bitmiştir.

3) RUSYA:

Rusya 18. yüzyılda sıcak denizlere inme politikası nedeniyle Osmanlı üzerinde hakimiyet kurmaya çalışmıştır.
Ayrıca Orta Asya Türkleri üzerinde yayılmacı bir politika izliyordu. Panslavizm (Slav birliği) politikası ile Balkan milletlerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmak Rusya’nın bir diğer politikasıydı.

4) AVUSTURYA:

Avusturya bir imparatorluktu. Bundan dolayı Fransız İhtilali’nden olumsuz etkilenmiştir. İhtilâl bu devlet için tam bir tehditti. Ayrıca Balkan toprakları konusunda bu devlet Rusya ile mücadele halindeydi. Avusturya, Alman birliğinin kurulması sürecinde Prusya ile de mücadele etmiştir.

5) OSMANLI DEVLETİ:

Osmanlı Devleti 18. yüzyıldan itibaren Avrupa’nın üstünlüğünü kabul etmiştir. Zira sorunlarını tek başına çözecek durumda değildi. Bundan dolayı ayakta durabilmek için 19. yüzyılda bazı devletlerle ittifaklar kurmuştur. 1750 Sanayi İnkılabı’ndan sonra Osmanlı’nın geniş toprakları Avrupalılar için ideal sömürge alanı olarak görülüyordu.

6) YAKA TÜRKMENLERİ (1860 – 1884):

Türkmenlere Osmanlılar, Hazar Denizi’nin öbür yakasındaki Türkmenler anlamında “Yaka Türkmenleri” yahut diğer adıyla “Sayın Hanlı Türkmenleri” adını verdiler. Daha sonraları Timur, Safevi ve Özbek devletlerinin egemenliğini kabul ettiler.
Hive, Hokand ve İranlılarla yaptıkları mücadeleler sonucunda 1860 yılında bağımsız hale gelen Türkmenler, kendi devletlerini kurdular. Ancak bu devleti uzun süre yaşatamadılar. Hokand ve Buhara hanlıklarını işgal eden Rusya ile mücadeleye başladılar (1879).

Rusları Göktepe Savaşı’nda yenmeyi başaran Türkmenler, daha sonra mücadeleyi kaybederek Rus egemenliğini tanımak zorunda kaldılar (1884). 1890 yılında Türkmenistan’ın tamamı Ruslar tarafından işgal edildi.
Sovyet Rusya’nın dağılmasından sonra Türkmenlerin yaşadığı Türkmenistan bağımsız hale geldi (1991).
Günümüzde Türkmenlerin çoğunluğu başkenti Aşkabad olan Türkmenistan Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır.

7) DOĞU TÜRKİSTAN (KAŞGAR) HANLIĞI (1418 – 1877):

★ Doğu Türkistan, 13. yüzyılda Moğollara bağlanmıştı. Çağatay soyundan gelen Veyis Han Kaşgar, Yarkent ve Hotan’ı alarak devletini kurdu.
★ Çağatay Hanlıkları Türkleşimişti ve İslamlaşmıştı.
Bölgede diğer devlet ve topluluklara karşı İslamiyeti savunuyorlardı.
★ Çin’in kışkırtmaları ile hanlıklar içerisinde mücadeleler başladı. 1866’da Muhammed Yakup Bey (Atalık Bey) Çin’e isyan ederek Kaşgar Hanlığı’nı kurdu. Yakup Bey Osmanlı Devleti’ne bağlılığını bildirerek yardım istedi. Sultan Abdulaziz silah yardımı gönderebildi. Çünkü Osmanlı Devleti zor durumdaydı.
★ Yakup Bey’in ölümü üzerine ülke zor duruma düştü. 1877’de Çinliler tarafından işgal edildiler.
★ Doğu Türkistan bugün merkez Urumçi olarak hâlâ Çin egemenliğinde özerk bir eyalet olarak yaşamaktadır.

KONUYU AYRICA VİDEODA İZLEYİN: