AZINLIK VE YABANCI OKULLARI

Osmanlı Devleti’nin sınırları kıtaları aşınca bünyesinde de farklı din ve ırka mensup milletleri barındırmıştır. Her alanda olduğu gibi eğitim alanında da Osmanlı bu milletlere geniş özgürlükler tanımıştır. Bu milletler istedikleri gibi okullarını açabiliyorlardı. Açılan bu okullar üzerinde Osmanlı Devleti’nin denetim hakkı yoktu. Okullar doğrudan o milletin dini liderine bağlıydı.
Osmanlı Devleti öğretmen yetiştirmek için 1869’da okullar açmış ve bu okullara Müslüman olmayanları da kabul etmiştir. Buradan mezun olan gayrimüslimler kendi milletlerine ait okullarda öğretmenlik yapacaklardı.
Fakat ticaretten dolayı zenginleşen azınlıklar bu okullara fazla itibar etmeyerek çocuklarını Avrupa ülkelerindeki okullarda okutmuşlardır.
Azınlıklar ciddi olarak 19. yüzyıldan itibaren Osmanlı ülkesinde okullar açmışlardır.

Bu okulları ve devletleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Fransızlara Ait Okullar

Yabancılardan Osmanlı ülkesinde ilk kez okul açanlar Fransızlar’dır. Bu okul 1583 yılında açılmış olup adı Sen Benoit (Sen Benuva) adlı okuldur. Bu okul Cizvit rahipleri tarafından kurulmuştur. Fransızlar tarafından başka okullar da açılmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’ne Ait Okullar

Yabancı okul açma konusunda Ermenileri kullanan Amerikalılar birçok okul açmışlardır. Amerikalılar ilk okullarını 1834 yılında Beyoğlu’nda açmışlardır. En önemlileri ise Beyrut Amerika Üniversitesi ile 1863 yılında açılan Robert Koleji’dir.

İngilizlere Ait Okullar

Daha çok Suriye ve Lübnan civarında okul açmışlardır. Bu okullardan iki tanesi günümüze kadar gelebilmiştir.
Nişantaşı Erkek Lisesi (1905) ve Beyoğlu’nda açılan İngiliz Kız Ortaokulu bu okullardır.

Rumlara Ait Okullar

Rumlara ait en önemli iki okul Heybeliada Papaz Okulu ile Fener Rum Mektepleri’ydi. Bu okullarda Ortodoks mezhebinin din adamları yetişiyordu.
Okullar doğrudan Fener Rum Patriği’nin denetiminde idi. Bu okullarda din derslerine ilaveten fen, matematik ve tıp tersleri de veriliyordu. Bu okullar daha sonraları Rusların da kışkırtması sonucu Osmanlı Devleti’ne karşı yapılan yıkıcı faaliyetlerin içinde yer almıştır.

Ermenilere Ait Okullar

Osmanlı ülkesinde açılan ilk Ermeni okulu 1790’da açılan Kumkapı Mektebi’dir. 1824 yılından sonra Ermeni okullarının sayısı artmıştır. Bu okulların müfredatını doğrudan Ermeni Eğitim Komisyonu belirliyordu.
Okullarda Ermenicenin yanı sıra Türkçe ve Fransızca dersleri de okutuluyordu. Bu okullarda aynen Rum okullarında olduğu gibi Türk düşmanı yetiştiren birer nifak yuvası haline gelmiştir.

Yahudilere Ait Okullar

Yahudilerde eğitim uzun süre havralarda yapılıyordu.
Yahudilerin modern manada ilk okulları Musevi Asri Mektebi’dir. Alyans İsrailit derneğinin çalışmalarıyla Osmanlı’nın birçok yerinde okullar ve ayrıca çıraklık okulları açmışlardır.

İtalyanlara Ait Okullar

İtalyanlar her ne kadar siyasi birliklerini 1870 yılında sağlasalar da bundan daha önce Osmanlı ülkesinde okullar açmışlardır. 1861’de İstanbul ve 1863’de Hatay’da okullar açmışlardır.

Avusturya’ya Ait Okullar

Avusturyalılar Osmanlı ülkesinde iki tane okul açmışlardır. Bunlar, Avusturya Kız Lisesi (1882), Avusturya Erkek Lisesi ve Ticaret Okulu’dur (1882).

Almanlara Ait Okullar

Almanya siyasi birliğini kurduğu 1871 yılına kadar Osmanlı ülkesinde okul açmamıştı. Birliklerini sağladıktan sonra okullarını açmaya başlamışlardır.

Ruslara Ait Okullar

İki tane okul açmışlardır. Bursa’da Rus Sıbyan Bahçesi (1889) ve İstanbul’da Terkos Rus Okulu (1904).

İran’a Ait Okullar

İran Osmanlı ülkesinde fazla okul açmamıştır. İlk açtıkları okul Bağdat’taki Debistanıuhuvvetiiraniyan Okulu’dur (1910). Bunun haricinde İstanbul ve Bağdat’ta birer okulları daha vardır.

✍ Yabancı okulları daha çok Filistin, Doğu ve Güneydoğu’da açmışlardır. Bu ilginç durumun nedeni o bölgelerin petrol bölgesi veya petrol kaynaklarına yakın olmasıdır.

✍ Bu okulların yıkıcı faaliyetlerini gören Türkiye Cumhuriyeti 3 Mart 1924’te çıkardığı Tevhiditedrisat Kanunu ile yabancı okulları Türk Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlamıştır.