2. Mahmud’un Islahatları

Kabakçı Mustafa ayaklanmasıyla tahttan indirilen 3. Selim‘in yerine padişah olan 4. Mustafa uzun süre bu makamda kalamadı. Alemdar Mustafa Paşa’nın karşı darbesiyle tahta çıkan 2. Mahmut (1808-1839) da 3. Selim’in yolundan giderek O’nun ıslahatlarını canlandırmaya çalıştı. Öncelikle yine orduyu ele alarak “Sekban-ı Cedit” adında bir ocak açtırdı. Ne var ki, bu deneme de öncekinin akibetine uğradı ve Yeniçerilerin ayaklanmasıyla son buldu. Alemdar da bu ayaklanma sırasında öldürüldü. Bunun üzerine ıslahatlara girişebilmek için öncelikle Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması gerektiğini anlayan 2. Mahmut bu yönde çalışarak 1826’da Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırdı.  O’nun yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ismiyle yeni ve modern bir ordu kurdu. Daha sonra da yenilikleri hızlandırdı. 1826’da ilk kez Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Yabancı uzmanların yardımıyla Harbiye (1834) ve Tıbbiye (1827) gibi yeni askeri okullar açıldı. İlköğretim mecburi hale getirildi. Medreselerin dışında rüştiye mektepleri açıldı. İlköğretim mecburi hale getirildi. Medresenin dışındaki tüm okullar Nafıa Nezaretine bağlandı. Ülkede nüfus sayımı ve mülk yazımı yapıldı. 1831’de Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete yayınlanmaya başlandı. Posta sistemi kuruldu. Yurt dışına çıkışlarda pasaport uygulanmasına başlandı. Sağlık meselelerine el atılarak ilk defa karantina usulü uygulandı. Kıyafette yenilik yapılarak fes ve pantolon giyilmeye, memurlar sakallarını kesmeye başladı.

2. Mahmud, Avrupa hükümdarları gibi doğum günlerini kutlamaya, resimlerini devlet dairelerine astırmaya, elçiliklerde davetlere gitmeye başladı. Kıyafet değiştirmeden şehir içi hatta yurt içi inceleme gezileri yaptı.

Hükümet teşkilatında değişiklikler yapılarak, nezaretler (bakanlıklar) kurulmaya başlandı. Merkezi otoriteyi güçlendirmek için ayanlar ortadan kaldırıldı, kanunların hazırlanması amacıyla kurullar oluşturuldu. Vezir-i Azam’ın gücü zayıflatılarak padişahın gücü ve otoritesi daha da kuvvetlendirildi. Memurlar için bir ceza kanunu yapıldı. Ülkede yapılacak yenilikleri belirlemek ve uygulamak amacıyla meclisler oluşturuldu. Bu şekilde 2.Mahmut döneminde yapılan yenilikler, Tanzimat döneminin fikri hazırlıklarını da oluşturdu.

Ancak Avrupa’daki gelişmelerin ruhu yeterince kavranamadığından, bu yenilik hareketleri genellikle şekilde kalmış, arzu edilen neticeyi vermemiştir. Bu talihsiz padişah başarısızlığını görerek bir bakıma kahrından ölmüştür.

Konuyu Ayrıca Videoda İzleyin: