Menemen Olayı

Kısa bir sürede cumhuriyet ve inkılâplara karşı olanların yuvalandığı bir parti durumuna gelen Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kendisini feshetmesiyle adeta boşlukta kalan, cumhuriyet, laiklik ve inkılâp karşıtları, Türkiye’deki bu değişimi sona erdirecek bir arayış içine girmişlerdi. Onlara göre, bir isyan çıkararak Türkiye’de eski günlere dönüşü sağlamak, başvurulabilecek yollardan birisi olarak görülüyordu.

Bu çerçevede, ilk çekirdeğini on dört kişilik bir grubun teşkil ettiği gericiler, Nakşibendi tarikatına mensup Derviş Mehmet adında birisinin önderliğinde 23 Aralık 1930 günü şeriat istiyoruz diyerek Menemen’de isyan etti. Amaçları halkı kutsal sancak altında toplayarak hükümeti ele geçirmek ve oradan Manisa’ya yürümek olan bu kişiler, Derviş Mehmet’i ahir zaman peygamberi ilan edecek kadar ileri gitmişler ve taraftarlarına sürekli zikir ettirerek esrarlı sigaralar içirmek de dahil bir çok sapıklıklar yapmışlardır.

İsyanı bastırmakla görevlendirilen jandarma müfrezesinin komutanı genç idealist yedek subay öğretmen Kubilay, emrindeki askerleri belediye meydanına getirdikten sonra ileri fırlayarak, asilere dağılmalarını ihtar etmiştir. Hemen silahlı mukabelede bulunan isyancılar, Kubilay’ı ağır yaralamışlar ve daha sonra şehit etmişlerdir.

Bir müddet sonra olay yerine gelen takviye birliklerin de yardımıyla isyan bastırılmış ve suçlular yakalanarak İstiklal Mahkemesi’nde yargılanmışlardır. Yargılama sırasında, bu gericilik hareketinin sadece Menemen ile sınırlı olmayıp, teşkilatlı bir şekilde bütün memlekette taraftarlarının bulunduğu anlaşılmıştır.

Çıkarcıların ve dînî duyguları sömürenlerin tertiplediği bir hareket olan Menemen olayı, ülkede demokrasi için şartların henüz oluşmadığını ortaya koyarken, 1946 yılına kadar yeni bir partinin kurulmasına da izin verilmemesine sebep olmuştur.