Türk – İslam Devletleri’nde Hukuki Yapı:

Türk – İslam hukuku

a) Şer’i hukuk

b) Örfi hukuk olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Şer’i hukuk davalarına kadılar bakar, başlarında ise baş kadı manasına gelen Kadilkudât bulunuyordu. Bu kişi aynı zamanda devlet merkezinde bulunur ve bütün kadıları kontrol ederdi.Şer’i hukukun konuları arasında aile, ölüm, miras ve ticareti gösterebiliriz. Kadıların hükümleri kesin olup bozulamazdı. Ancak bir kadı bilerek yanlış bir karar verdiyse, birkaç kadı birleşerek bu meseleyi bir dilekçe ile hükümdara iletebilirlerdi. Hayır işleri ve vakıfların idaresinden de kadılar sorumlu idi. Kadıların verdikleri karara itiraz edilirse mesele ikinci kez Divanımezalim’de görüşülürdü.

BİLGİ NOTU:

DİVANIMEZALİM:

Türk – İslam Devletleri’nde yüksek dereceli bir devlet organıdır. Adalet arayışı sonrasında ortaya çıkmıştır. Bu kurum aynı zamanda yüksek yargı ve denetim kurumudur. Bu kurumun izlerine Hz. Peygâmber, Dört Halife ve Emeviler Dönemi’nde rastlanmakla birlikte asıl önemli hâle gelmesi daha sonraki dönemlerdir. Günümüzdeki pek çok yüksek yargı ve denetim organının kökeni olmuştur.

Örfi hukuk askeri, mali ve yönetim konularındaki kanunları kapsardı. Örfi yargının başında “Emiridâd” veya dâdbeg (adalet bakanı) bulunurdu. Bu mahkemelerin verdiği ağır kararlar sultanın bizzat başkanlığını yaptığı mahkemelerde hükme bağlanırdı.

BİLGİ NOTU:

Anadolu Selçuklu Devleti’nde örfi yargıya adalet evi manasına gelen “darüladl” adı veriliyordu. Türk – İslam Devletleri’nde askeri davalara kadıasker veya Türkiye Selçuklularında olduğu gibi Kadıleşker bakardı.

BİLGİ NOTU:

Türk – İslam Devletleri’nde kadılara aldıkları kararlarda baskı yapılmaması yargı bağımsızlığını gösterir.