Ertuğrul Gazi ve Kayıların Uc’a Yerleşmeleri

Bu sıralarda Anadolu Selçuklu Sultanlığı’nın başında Alaeddin Keykubad I. bulunuyordu. Sürmeliçukur’dan ayrıldıktan sonra, Doğu’da Moğolların vahşet dolu hadiselerle İslâm dünyasına girdiklerini ve batı istikametinde hızla ilerlediklerini haber alan Ertuğrul Gazi, oğlu Savcı (Saruyatı) Bey’i, Alaeddin Keykubad’a göndererek, ondan daimi bir yurt talebinde bulundu. Bu istekten memnun kalan Alaeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi’ye Ankara yakınlarındaki Karacadağ havalisini yurt olarak verdi.

Tarihî kaynaklar, Kayıların Sürmeliçukur’dan Karacadağ havalisine gelirlerken, savaşan iki ordu ile karşılaşmalarını efsanevi bir biçimde hikaye eder. İslâmiyet’i kabul ettikten sonra, alplık ruhu ile cihad anlayışını pekiştiren Kayı Türkleri, böyle bir durumda zayıf tarafa yardım etmeyi dinî bir vecîbe kabul ederek hemen savaşa girişmişlerdir. Burada, güçlü durumdaki Moğolların yenilmesini sağlayan Kayılar, Anadolu Selçuklu ordusuna zafer kazandırmış ve böylece Anadolu Selçuklu sultanlarının daimi müzaheret ve desteğini kazanmışlardır.

Ankara’nın batısında Karacadağ bölgesine yerleşen Kayılar, bir süre sonra Söğüt ve Domaniç havalisini işgal ettiler. Ermeniderbendi’ni de ele geçirdikten sonra, Söğüt’ü kendilerine merkez edindiler.

Ertuğrul Gazi’in annesi Hayma Ana, bir süre sonra bu bölgede vefat ederek Domaniç’e bağlı Çarşamba köyüne defnedildi. Sultan II. Abdülhamid’in iradesi ile 1892 yılında, Hayma Ana’nın mezarı üzerine bir türbe yaptırıldığı bilinmektedir.

Ertuğrul Gazi, Uc’da, Bizans hududunda elverişli bir mevkiide yurt tutmanın avantajlarını çok iyi kullandı. Özellikle, giderek zayıflamaya yüz tutan Bizans’a karşı cihad hareketlerinde bulunarak, doğudan gelen taze Türk güçlerini iyi bir şekilde yerleştirmeyi başardı. Bu arada Anadolu Selçuklu sultanları ile de iyi geçindi. Cimri hadisesini bastırdıktan sonra III. Keyhusrev’in huzuruna çıkarak pişkeşlerini takdim etti ve ondan büyük destek gördü (1279).

Bizans topraklarına yaptığı akınlarla “gazi” unvanını hak eden Ertuğrul Gazi hakkında dönemin kaynakları ile daha sonra yazılmış eserler yetersiz ve karışık bilgiler vermektedir. Bu kaynaklara göre Ertuğrul Gazi doksan küsur yaşında vefat etmiştir. Vefat tarihi bazı kaynaklarda, 1281, bazılarında ise 1287 olarak gösterilmektedir. Söğüt kasabasında defnolunan Ertuğrul Gazi öldüğünde, Kayı aşiretini, Bizans hududunda küçük, fakat sağlam bir temele oturtmuş bulunuyordu. Onun zamanında Söğüt ve çevresi, gaza niyyeti ile batıya gelen aşiretlerin bir toplanma yeri olmuştu.

Osman Bey’in Uc Beyliği’ne Getirilişi

Osmanlı İmparatorluğu’na adını veren Osman Bey, aynı zamanda Osmanoğulları sülalesinin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Nitekim adı, imparatorluğun devamı boyunca, her türlü resmî ve hususi muamelelerde, anlaşmalarda devletin ismi olarak kullanılmış ve bu siyasi kuruluşa dahil olan halk topluluklarına da “Osmanlı” denilmiştir.

Osman Bey’in adı, tarihî kaynaklarda birtakım münakaşalara mevzu olmuştur. Bir kısım Batılı yazarların bu ismin aslının Ataman olduğunu ifade etmeleri, Türk ve İslâm tarihçileri arasında pek iltifat görmemiştir. Türk kaynaklarında geçen Otman şekli de, yine pek rağbet bulmamıştır. İsim daha ziyade Arapça menşei ile kullanılmıştır.