Patrikhane’nin Siyasetle Uğraşması Üzerine Alınan Tedbirler
Patrikhane’nin Siyasetle Uğraşması Üzerine Alınan Tedbirler
Bu suretle sırf dinî bir fonksiyonu olup, kendisine Osmanlı İmparatorluğu dahilinde olanlardan maada, Mısır, Suriye, Filistin, Kıbrıs ve Rusya Ortodokslarının da bağlandığı patrik, dinî olan selahiyetlerini aşmadıkça, her türlü müdaheleden masun kalmıştır. Nitekim, bir yangında yandığı bilinen ferman, toprağında Hristiyanlığın men’ini isteyen Yavuz Sultan Selim’in bütün ısrarlarına rağmen, İstanbul fethinde hazır bulunduğu iddia edilen çok yaşlı üç yeniçerinin ifadelerine müracaat eden Zenbilli Ali Cemâlî (öl. 1525) ve sadrazam Pirî Paşa’nın gayretleriyle yenilenmiş, patrik Edirne’de huzura çıkarılarak padişahın iknaı cihetine gidilmiştir.
Bununla beraber, devlet Fenerli Rum ailelerin tesirlerinde kalan patriklerin bazı siyasi işlere alet olmaları üzerine, ciddi tedbirler alma lüzumunu hissetmiştir. Nitekim, 1657’de, siyasi faaliyetlere girişip, Eflak voyvodası Constantin Şerban’ı isyana teşvik etmek suretiyle dinî olan selahiyetlerini aşan patrik III. Parthenios, IV. Mehmed’in emri ile Parmakkapı’da asılmış, patriğin tayin merasimi Bâb-ı Ali’de sadrazamın huzurunda yapılmaya başlanmıştır.
Buna rağmen, devleti parçalayıp, önce müstakil bir Yunanistan, sonra da yeni bir Bizans devleti kurma kararı alan Etniki Eterya Cemiyeti’nin tabii azalarından Fenerli Rum ailelerin telkini ile hareket etmek suretiyle kanuna ve kamu düzenine aykırı faaliyetlerde bulunan patrikler, fermanda belirtilen çerçevenin tamamen haricine çıkmışlardır. Nitekim. Eflak ve Mora isyanları ile ilgisi tesbit edilen patrik II. Gregorios, 1821’de, II. Mahmud’un emri ile Bâb-ı Âli’ye celbedilerek, önce Benderli Ali Paşa tarafından kusuru yüzüne vurulmuş, sonra da Fener’e gönderilerek ve yaftası göğsüne asılarak paskalya gecesi Patrikhane’nin orta kapısında asılmıştır.
1236 (1821) tarihli bir belgeden anladığımıza göre (bk. Başvekalet Arşivi, nr. 51285), devlet bu hususta birçok tedbirler alma lüzumunu duymuş, yeni patriğin seçilmesi üzerine kararın tatbiki cihetine gidilmiştir.
Bir fikir vermek üzere, vezirin II. Mahmud’a gönderdiği ariza ile padişahın hatt-ı hümayununu aynen yayınlıyoruz:
“Şevketlü, kerâmetlü, mehâbetlü, kudretlü, velî-i ni’metim efendim, “Batrikin idamı esnasında yeniçeri ağası kullarının ziyadece neferat alarak ol tarafta bulunması muktezâ-yı irâde-i seniyye-i şahanelerinden olacağına mebni dünkü gün umum millete hitaben intihap buyruldısı ve salbolunacak batrikin yaftası tahrir ve tehiye ettirildikten sonra li-ecli’l-ihtar mûmâ-ileyh kulları leylen kethüdayı çâkerî Ağa bendelerinin hanesine celb-birle sûret-i hal ityân olundukda kendüsi lüzum kadar neferat ile gidip Batrikhane’nin iktizâ eden mahallerini şamatasız muhafaza edeceği derkâr olup, lâkin keferenin bednâmlıkları günü olarak bir müddetden beri efvâh-ı nâsda ‘Paskalya günü Rumları kıracaklar ve Rumlar ol günde tehiye ve hareket edecekler.’ lakırdıları söylenmekde olduğundan iş-bu batrik idamı kaziyyesi tarafeynin kulağına girmeyerek, maiyyeti ile götüreceği neferâtm ol esnada adem-i zabtları ve Rum taifesinin dahi kurundılarmı te’yîd ve be’s ü hırmân ile hareketleri melhuz olduğunu ifade ile bu suretle icrasında mahzur mütalaa ederek üzerine alamamış ve binaberîn Ağa-yı mûmâ-ileyh kullarıyla bi’1-müzâkere bugün seheri kendüsi Fener Konağı’na gidüp, lazım gelen mahalleri muhafaza eyledikten sonra taraf-ı çâkerîye ihbar eyledikde, batrik-i mersûmun mu’tad üzere azlini ve yerine cümlenin intihabıyla bir münâsibinin Bâb-ı Ali’ye getürilmesini nâtık buyruldısı irsal ve patrik-i mersûm dahi memurlar marifetiyle Batrikhane’den bostancı-başı habsine derhal ahz ü îsâl ve ba’dehû milletçe intihap olunacak batrikin tâyini ve nasbini müteakip selefi dahi bostancı-başı habsinden çıkarılıp yine memurlar ile doğru Batrikhane’ye nakl ve kapısına salb ve yaftası vaz’ olması Ağa-yı mûmâ-ileyhe kulları münâsip görmüş ve ol-vechile icrasına ibtidâr olınarak intihap buyruldısı gönderilüb batrik-i mersûm dahi bostancı-başı habsine vaz’ olunmuş olmakla milletin intihab-birle vâki olacak inhaları… hümâyun-ı şahanelerinden bi’l-istilzam sudur buyurulacak irâde-i seniyye-i mülûkâneleri mu’cebince iktizâ eden hâlâtı ikzâ ve selefi dahi derhal batrikhaneye salb ve yaftası vaz’ olunacağı muhât-ı ilm-i âlem-ârâ-yı şehriyârîleri buyuruldukda emr ü ferman şevketlü, mehâbetlû, kudretlü velî-i ni’metim efendim pâdişâhım hazretlerinindir”.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.