Mondros Ateşkes Anlaşması (30 EKİM 1918)

1. Dünya Savaşı Osmanlı Devleti ile bağlaştığı Bağlaşma Devletlerinin yenilgisiyle sona erdi. Talat Paşa istifa etti. Sadrazam’ın istifası ile İttihat ve Terakki yönetimi yönetimden çekildi.
8 Ekim 1918’de yeni hükümet Ahmet İzzet başkanlığında kuruldu. Hükümet, Anlaşma Devletlerinden Wilson İlkeleri doğrultusunda ateşkes anlaşması istedi. Bahriye Nazırı Rauf Bey (Orbay) başkanlığındaki heyet 24 Ekim 1918’de Limni Adası’nın Mondros Limanı’na gitti. Burada demirli olan bir İngiliz Savaş gemisinde görüşmeler başladı. Anlaşma Devletlerini İngiliz Amiral Caltrope temsil ediyordu. 4 gün süren müzakereler sonunda Amiral’in dikte ettirdiği şartlar kabul edildi. 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkesi imzalandı.

Bu anlaşmanın ana koşulları şöyledir.

★ Boğazlar açılacak, bu bölgedeki kaleler (istihkamlar) Anlaşma Devletlerine teslim edilecek.
★ Anlaşma Devletleri güvenliklerinin tehlikeli olduğunu düşündükleri yerleri işgal edebilecek (7. madde)
★ Vilayetisitte (Altı Vilayet; Van, Bitlis, Erzurum, Diyarbakır, Elazığ ve Sivas)’de bir karışıklık çıkarsa Anlaşma Devletleri buraları işgal edebilecek (24. madde)
★ Tüm haberleşme istasyonları (Telsiz, telgraf ve kablo) Anlaşma Devletlerinin kontrolüne verilecek
★ Osmanlı ordusu terhis edilecek. Sadece sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için az sayıda Jandarma birliği bulundurabilinecek
★ Donanma ve ordu cephaneleri Anlaşma Devletlerine teslim edilecek
★ İran ve Kafkasya’ya giren Türk orduları geri çekilecek
★ Trablusgarp ve Bingazi’de Türk subayları İtalyan garnizonlarına, Hicaz, Suriye ve Irak’ta bulunan askeri birlikler İtilaf Devletlerine teslim olacak
★ Osmanlı Devleti, Almanya ve Avusturya ile bütün ilişkilerini kesecek, Alman ve Avusturya uyruklu asker ve sivil memurları sınır dışı edecek
★ Osmanlı liman ve tersaneleri İtilaf Devletlerinin kullanımına tamamen açılacak
★ Ülkenin ihtiyaçları karşılandıktan sonra geri kalan kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarı ihraç edilmeyecek ve İtilaf Devletleri bu maddeleri Türkiye’den karşılayacak
★ Toros tünelleri, demiryolları ve deniz işletmeleri İtilaf Devletlerinin denetimine bırakılacak
★ Osmanlı Devleti’nin elindeki tüm savaş suçluları (Ermeniler dahil) serbest bırakılacak. Buna karşın Türk tutsaklar serbest bırakılmayacak

Mondros Ateşkesi’nin yorumları

★ Boğazların açılması ve istihkamların devri ile Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı ve İstanbul tehdit altına girmiştir.
★ Anadolu ve Rumeli topraklarının bağlantısı kesilmiştir.
★ 7. madde ateşkesin en tehlikeli maddesidir. Yapacakları işgallere zemin hazırlayıcı niteliktedir. Bu maddeye dayanarak işgallere başlamışlardır.
★ Ermenilere verilmesi düşünülen altı vilayet Ermenilerin iştahını kabartmış ve bölgede katliamlara neden olmuştur.
24. madde’nin İngilizce metninde Six Ermenian Vilayetes olarak yer almıştır.

★ Ekonomi ve haberleşme maddeleriyle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığı engellenmek istenmiştir. Böylece kendilerine bağımlı olmasını düşünmüşlerdir.
★ Haberleşme hatlarını ele geçirerek kendilerine karşı oluşabilecek oluşumları engellemeye çalışmışlardır.
★ Askeri birliklerin terhisi ve silahlara el konulmasıyla Osmanlı Devleti savunmasız duruma düşürülmüştür.

➥ Ateşkes Anlaşması, barış antlaşması yapılıncaya kadar silahların susmasıdır. Savaşı fiilen sona erdirir.
➥ Mondros Ateşkesi, Osmanlı Devleti’nin kayıtsız şartsız teslim olduğu antlaşmadır. Mondros’a ilk tepkiler Anadolu ve Rumeli’de Müdafaihukuk Cemiyetleri kurularak gösterilmiştir.

Mondros Ateşkesi’nin Uygulanması ve İşgallerin Başlaması

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın metni işgallerin başlayacağını göstermekteydi. Bu nedenle Ahmet İzzet Paşa, anılarında Rauf Bey başkanlığındaki heyetin son ana kadar direndiğini ancak işgal güçlerinin geri adım atmayacağını yazmaktadır.
Özellikle müttefikler 7.maddeyi işleterek ülkenin paylaşılmasını sağlamaya çalışmışlardır. Çünkü 1. Dünya Savaşı yıllarındaki gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaşmışlardı.
Anlaşmanın imzalanması üzerine İttihat ve Terakki Partisi’nin ileri gelenleri (Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa) yurt dışına kaçtılar.
Osmanlı ordusu 400.000 kişiden 50.000’e indirildi. Böylece savunma gücü tamamen yok edildi.

İşgaller Başlıyor.

İngiltere; 3 Kasım 1918’de Musul’u işgal etti . (ilk işgal edilen yer), İskenderun, Urfa, Antep, Maraş, Kars, Batum’u işgal etti . Samsun, Merzifon, Eskişehir, Afyon’a asker sevk etti .

➥ Paris Barış Konferansı’nda Urfa, Antep ve Maraş bölgesi Fransızlara bırakılmıştır.
➥ Kars ve Batum’un işgaliyle İngilizler Ermeni Devleti’nin kurulmasını amaçlamıştır.

Fransa; Adana, Mersin (Misis) Hatay Dörtyol ve Afyon İstasyonu’nu işgal etti.
İtalya; İtalyanlar önce pasif kaldılar. Ancak Yunanistan’ın lehine gelişmelerin yaşanması harekete geçmesine neden oldu. Antalya, Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Fethiye’yi işgal etti . Ayrıca Konya ve Akşehir’e askeri birlik yolladı .
Yunanistan; Uzunköprü ve Hadımköy tren yollarını işgal etti .
Ermeniler; 18 Kasım 1918’de Lord Curzon’un “Kürt, Arap, Ermeni, Rum ve Yahudilerin Türk egemenliğinden kurtarılacağından söz etmesi” Ermenileri harekete geçirdi.
Ermeni İntikam Alayları, Doğu Anadolu’da Müslüman halka baskı ve zulümlerini artırdı.
Ayrıca, Kozan, Adana, Mersin ve Osmaniye’ye giren Fransız birliklerine katıldılar ve onlara yerel destek sağladılar.