Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)

Rusya’da komünist ihtilalin baş göstermesi ve Rusya’nın savaştan çıkması İtilaf Devletleri’ni zor duruma düşürmüş ve Sovyet Rusya’ya karşı tavır almışlardı. Rusya’ysa Boğazlar’dan ve güneyden gelebilecek herhangi bir tehdide karşı güneyinde güçlü ve dost bir ülke görmek istiyordu. TBMM’nin de o sıralar dost bir güce ihtiyacı vardı. Ayrıca, TBMM’nin de sömürge devletlere karşı mücadele vermesi 2 ülkeyi yakınlaştıran bir faktör olmuştur. Bu ortak çıkarlar TBMM ve Sovyet Rusya arasında Moskova Antlaşması’na zemin hazırlamıştır.
I. İnönü Savaşı’nın kazanılması TBMM’nin Londra Konferansı’na çağrılması, antlaşmasının zamanını belirlemiştir.

Antlaşmanın Maddeleri

★ Her iki taraftan birinin tanımadığı antlaşmayı diğer taraf da tanımayacak,
★ Ruslar Misak-ı Milli’yi kabul edecekler ve kapitülasyonların kaldırılmasını onaylayacaklardır,
★ Daha önceden Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sı arasında yapılan bütün anlaşmalar geçersiz kabul edilecek,
★ 2 ülke arasında ekonomik ve askeri alanda yardımlaşma sağlanacak,
★ Sovyet Rusya TBMM’nin, Gürcistan ve Ermenistan ile imzaladığı anlaşmalara göre belirlenen sınırını, Batum’un Gürcistan’a bırakılması koşulu ile tanıyacaktır.

Moskova Antlaşması’nın Önemi

★ TBMM ilk defa büyük bir ülke tarafından tanıyordu.
★ Misakımilli sınırlarımız Sovyetler tarafından tanınmıştır.
★ TBMM İtilâf Devletlerine karşı bir taraftar kazanmıştır.
★ Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sının sona erdiği belgelenmiştir.
★ Rusya’dan beş yüz bin altın yüz seksen bin  tüfek alınmış Milli Mücadeleye maddi destek sağlanmıştır.
Aynı zamanda Batum’dan vazgeçilerek Misakımilliden ilk taviz verilmiş oldu.
★ Türk heyeti Moskova’da bulunduğu esnada Rusya’dan destek almak için gelen yeni bağımsız devlet olan Afganistan ile bir dostluk anlaşması imzalandı. (1 Mart 1921). Böylece TBMM ilk kez bir İslâm Devleti tarafından tanınmıştır.

➥ Moskova Antlaşması’nın Türk Kurtuluş Savaşı’na katkıları düşünülmeli ve Batum’da verilen taviz dönemin koşullarına göre değerlendirilmelidir. Sovyet Rusya’nın gönderdiği yardımların çoğu Rusya’daki ve Asya’daki Türklerden ve Müslümanlardan toplanmıştır.