MUSUL SORUNU VE IRAK SINIRININ BELİRLENMESİ (5 Haziran 1926)

I. Dünya Savaşı yıllarında yapılan gizli antlaşmalardan olan Sykes Picot’a göre Musul ve çevresi Fransa’ya verilmişti. Daha sonra Musul, İngiltere’ye bırakılmıştır.
3 Kasım 1918’de İngiltere Musul’u işgal etti. Misakımilliye göre Musul yeni Türk Devleti’nin sınırları içindeydi.
Lozan Antlaşması’nda İngiltere Musul’un Irak’a bırakılması gerektiği çünkü Irak’ın güvenliğinin tehlikeye düşeceğini iddia etmiştir.
Türkiye’nin tezi ise Musul’da çoğunluğun Türk olduğunun ve halk oylaması yapılmasının gerektiği şeklindedir. Ancak İngiltere’nin tavrından dolayı sorun çözülemedi. Daha sonra İngiltere ve Türkiye kendi aralarında çözecektir.
19 Mayıs 1924’de İstanbul’da ikili görüşmeler başladı.
İngiltere, Hakkari ile birlikte Musul’un Irak topraklarına katılmasını Türkiye ise halk oylaması yapılmasını istedi. Görüşmeler sonuçsuz kaldı.
İngiltere konuyu Milletler Cemiyeti’ne taşıdı. Cemiyet bölgeye gönderdiği komisyonun bir rapor hazırlamasını istedi. Rapor bölgenin Irak topraklarına katılması yönünde oldu.

➥ Durumun böyle olması gayet normaldi. Çünkü Milletler Cemiyeti İngiltere’nin etkisi altındaydı.
Türkiye cemiyete üye bile değildi.

Türkiye cemiyetin kararını kabul etmedi ve askeri harekata karar verdi. Askeri harekat hazırlığı yapıldığı sırada İngilizlerin kışkırtmaları ile Güney Doğu’da Şeyh Sait İsyanı başladı. İç isyanla uğraşmak zorunda kalan Türkiye askeri harekat yapamadı.

Ankara Antlaşması (5 Haziran 1926)

★ Musul, İngiltere mandasındaki Irak hükümetine bırakılacak
★ Irak hükümeti Musul petrollerinin vergisinin %10’unu 25 yıl süre ile Türkiye’ye verecek

➥ Ankara Antlaşması ile bugünkü Türkiye – Irak sınırı çizildi. Misakımilliden taviz verilmiş oldu.

Yorum: Musul petrol gelirlerinden Türkiye yararlanmadı. Sadece 500 bin İngiliz sterlini aldı. Her yıl bütçe gelirlerinde gösterilmesine rağmen İngiltere’den bağımsızlığını elde eden Irak ödeme yapmadı. Bu gelirler bütçeden 1983’de çıkarıldı.