Mebusan Meclisi: Her 50 bin erkeğe bir üye düşecek şekilde oluşmuştur. Seçimler dört yılda bir yapılır. Bu meclisin üyeleri sadece seçildiği bölgeyi değil, tüm Osmanlı toplumunu temsil eder.

★ Meclisi açma kapama yetkisi, padişaha aittir. Padişah, istediği zaman meclisi kapatabilecekti. Hükümet meclise karşı değil, padişaha karşı sorumludur.

✍ Padişahın iradesi, halkın iradesinden daha üstün duruma gelmiştir.

★ Anayasa’da kişisel hak ve özgürlükler olan inanç, öğrenim, öğretim, vergi, yasal eşitlik gibi konulara da yer verilmiştir.

BİLGİ NOTU:

23 Aralık 1876’da açılan İlk Osmanlı Mebusan Meclisi’nin başkanlığına Ahmet Vefik Paşa getirilmiştir.

✍ Anayasa’nın ilan edilip meclisin açılması ile, Osmanlı Devleti tarihinde yönetim alanında ilk kez değişme olmuş ve halk padişahın yanında yönetime ortak olmuştur.

★ Bu ilk mecliste isyan etmelerini engellemek için, Azınlıklara da temsil hakkı verilmiştir.

Azınlıklara Temsil Hakkı Verilmesiyle,

★ İsyan etmeleri engellenmiş olacaktı.

★ Avrupalıların Azınlıkları bahane ederek Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışması engellenmiş olacaktı.

★ Ayrıca kaynaşmış bir toplum oluşturulacak ve Osmanlıcılık fikri uygulanmış olacaktı. Kanunuesasi’nin ilanından sonra oluşturulan meclis, ilk toplantısını 20 Mart 1877’de yaptı.

Bu ilk meclisin üye dağılımı şu şekilde idi:

❖ 44 Hristiyan
❖ 4 Yahudi
❖ 71 Müslüman
❖ 26 Ayan Meclisi üyesi

Meclis açıldıktan kısa süre sonra, Anayasa’nın hazırlayıcısı ve aynı zamanda Başvekil (Sadrazam) olan Mithat Paşa ile Padişah II. Abdülhamit’in arası açılmıştır. Mithat Paşa, Padişahın yetkilerini en aza indirmeyi hesaplarken Padişah da yetkilerinden tavize yanaşmıyordu. II. Abdülhamit Anayasa’nın kendisine verdiği yetkiyi kullanmış ve Mithat Paşa’yı görevden alarak sürgüne yollamıştır.

Kanunuesasi İle Gelen Yenilikler

★ Padişahın kişiliği kutsaldır.

★ Saltanat Osmanlı ailesinin en büyük erkek evladına aittir.

★ Padişah, eylem ve kararlarından dolayı sorumlu değildir.

★ Osmanlı Devleti’nin dini İslâm’dır.

★ Yasaların din ve Anayasa’ya uygunluğunu Meclisiayan denetler.

★ Şeyhülislam, aynı zamanda Bakanlar Kurulu’nun üyesidir.

★ Meclisiumumi, Heyetiayan ve Heyetimebusan’dan oluşur.

Ayan Meclisi Üyelerinin Özellikleri: 

★ Padişah tarafından atanır.

★ Ömür boyu görevde kalırlar.

★ Üye sayısı ve başkanı padişah belirler.

★ Üye olmak için kırk yaşını doldurmak gerekir.

Heyetimebusan Üyelerinin Özellikleri:

★ Her elli bin Osmanlı erkeğine bir üye düşecek şekilde, halk tarafından seçilir.

★ İki dereceli seçim sistemi uygulanır.

★ Seçimler dört yılda bir yapılır.

★ Her üye seçildiği bölgeyi değil, tüm Osmanlı toplumunu temsil eder.

✍ Seçimlerde gizli oy, açık sayım ve basit çoğunluk ilkesi uygulanır.

✍ Kanunuesasi ile Osmanlı toplumu, ilk kez birçok uygulamaya şahit olmuştur. Halkın ilk kez yönetime katılması, milletin temsili ilkesinden bahsedilmesi, yasama dokunulmazlığı, olağanüstü hal gibi kavramlar ilk kez anayasa hukukuna girmiştir.

MECLİSİN KAPANMASI

1877 – 1878 Osmanlı – Rus Savaşı başlamış ve cepheden yenilgi haberleri gelmeye başlamıştır. Ekonomi giderek kötüleşiyordu. Ayrıca mecliste bulunan gayrimüslim kökenli milletvekilleri, meclisin çalışmasını olumsuz yönde etkiliyorlardı.
Bütün bunların sonucunda Padişah II. Abdülhamit yine Anayasa’nın kendisine verdiği “Meclisi açıp kapama yetkisi yalnız padişaha aittir.” yetkisini kullanarak meclisi kapatmıştır. (14 Şubat 1878).

BİLGİ NOTU: 

AYAN MECLİSİ: (Heyetiayan)

1876 Osmanlı Mebusan Meclisi içinde görev yapan heyettir. Ayan Meclisi üyelerini doğrudan hükümdar seçerdi. Sayıları mebusların üçte birini geçmezdi. Bu kurulun üyeleri ve başkanı kırk yaşını geçmiş kimselerden olurdu.

1908 yılında yapılan bir değişiklikle bu kurulun çalışmaları her yılın kasım ayında başlar, dört ay sürer ve padişah tarafından toplantıları açılırdı. Olağanüstü durumlarda tekrardan toplanır ve daha uzun süre çalışırlardı.
Mebusan Meclisi’nin kabul ettiği kanun ve tasarılar ayan meclisine gelir ve burada neticelendirilirdi.
İlk ayan meclisi toplantısı, Dolmabahçe’de (19 Mart 1877) Server Paşa başkanlığında toplandı ve yirmi yedi üyesi vardı.
İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u işgali (16 Mart 1920) ve Mebusan Meclisi’ni dağıtmasıyla Ayan Meclisi de varlığını daha fazla koruyamayarak dağıldı. (4 Nisan 1920)

TANIYALIM

ZİYA PAŞA 

1825’te İstanbul’da doğdu. Bayezit Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra özel Arapça ve Farsça dersleri aldı. 1855’te Mustafa Reşit
Paşa aracılığıyla Mabeyn Kâtipliği’ne atandı. Bu sırada Fransızca öğrendi. Namık Kemâl ile birlikte Yeni Osmanlılar Cemiyeti’ne katıldı. I. Meşrutiyet’in ilânından sonra önce Şam, ardından Adana valiliğine atandı. 17 Mayıs 1880’de Adana’da yaşamını yitirdi.
Namık Kemâl ve Şinasi ile birlikte Batı Dönemi Türk edebiyatının ilk aşamasını oluşturan üç yazardan biridir. Eserlerinde II. Abdülhamit yönetimine karşı özgürlükleri ve meşrutiyeti savundu. Zafername, Rüya, Veraset Mektupları, Eşarıziya,
Şiir ve İnşa Makalesi, Defteriamal ve Terkibibent önemli eserleridir.

BİLGİ NOTU:

GENÇ OSMANLILAR

Yeni Osmanlılar da denir. Meşrutiyeti ve anayasayı savunuyorlardı. Belli bir merkezleri, şubeleri ve başkanları yoktu. Ziya Paşa ve Mithat Paşa gibiler ön plandaydı.

Vatanseverlik duygusu ile fertlerin birbirlerine bağlanmasını istiyorlardı. Türk, İslam ve Batı kültürünü benimsemişlerdi.

Bu cemiyet, hedeflerine tam olarak ulaşamasa da I. Meşrutiyet’in ilân edilmesi ve anayasanın hazırlanmasında aktif rol oynamıştır.

BİLGİ NOTU:

İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİ

Bu partinin ilk adı 1889’da kurulan İttihadiosmani Cemiyeti’dir. Cemiyetin kurucuları İshak Sükûti, Abdullah Cevdet, İbrahim Temo, Mehmet Reşit ve Hikmet Emin’dir. Meşveret dergisini çıkarmaya başlayan cemiyet, 1897’de merkezini
Cenevre’ye taşıdı. 1900’lü yıllarda ise Cemiyet’in en önemli isimleri Enver, Talat ve Cemal Paşalardır. II. Meşrutiyet’in ilânında etkili oldular. 23 Ocak 1913’teki Bâbıâli Baskını ile İttihat ve Terakki Partisi, bir ihtihâl ile iktidara gelmiştir.
İktidarları süresince ülke sıkıntılı günler geçirmiş ve Osmanlı Devleti 1914 yılında bu parti liderlerinin etkisiyle Birinci Dünya Savaşı’na girmiştir.

Savaşın sonlarına doğru Enver, Talat ve Cemal Paşalar 1 – 2 Kasım 1918’de bir Alman Torpidosu ile ülkeden ayrılmışlardır.