Ermeni Meselesi’nin Ortaya Çıkışı :

Ermeniler uzun süre Osmanlı topraklarında devlet ile barışık bir şekilde yaşamış ve devlete hiçbir sorun yaşatmamışlardı. Bundan dolayı Osmanlı Devleti Ermeniler için Milletisadıka tabirini kullanmıştır.

Ermeniler Türklerle aynı köy ve kasabalarda yaşıyorlar, çoğunluğu Türkçe konuşuyor ve önemli devlet kademelerinde (bakanlık gibi, mesela 1913 yılında Osmanlı Dışişleri Bakanı Noradunkyan bir Ermeni’dir) bulunuyorlardı.
Osmanlı topraklarında dağınık olarak yaşayan Ermeniler en kalabalık olarak Doğu Karadeniz ve Çukurova’da bulunuyorlardı. Burada dahi nüfus oranları %20 civarındaydı.
Ermenileri kışkırtan devlet Rusya idi. Çünkü Rusya Kafkaslar’dan Akdeniz’e ulaşabilmek için tampon bir Ermenistan’a ihtiyaç duyuyordu.

Ermeni Örgütlenmesi :

Ermeni örgütlenmesi ilk olarak 1860’ta başladı ve Ermeni yardım dernekleri kuruldu.
1887’de ise Ermeni ayaklanmalarını örgütlemek için İsviçre’de Hınçak Cemiyeti ve Rusya’da Taşnak Ermeni Cemiyeti kuruldu. (1889)
İlk Ermeni isyanı ise 1877 – 1878 Osmanlı – Rus Savaşı sırasında çıkmıştır.

UYARI :

1878 Ayestefanos ve ardından imzalanan Berlin Antlaşması ile ilk kez Ermeni Sorunu ortaya çıkmıştır.

Ermeniler, Berlin Antlaşması’na sundukları raporda Erzurum, Van ve Diyarbakır’da 1.330.000 Ermeni, 729.000 Türk nüfusu olduğunu, dolayısıyla burada bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını talep ettiler. Bu sahte belgeleri İngiliz Hariciye Nazırı Lord Salisbury yalanlamış ve Ermeniler amaçlarına ulaşamamışlardır.

Ermeni olayları :

Ermeni olayları başlangıçta Doğu Anadolu’da ortaya çıkmıştır. Çünkü dini merkezleri Akdamar buradaydı.
Ayrıca bölge Erivan’a yakın ve Rusya ile de komşu idi.

Bazı Ermeni olayları şunlardır :

★ 1890 Erzurum ve Adana isyanı
★ 1893 Merzifon’da 25 askerimizi şehit ettiler.
★ 1894 İstanbul’da Osmanlı Hükümeti’nin bulunduğu Babıâli’ye baskın düzenlediler.
★ 1894 Sason ayaklanması (Ermeni ayaklanmalarının en şiddetlisidir)
★ Kayseri, Yozgat, Çorum, Kahramanmaraş ayaklanmaları
★ 1896’da İstanbul’da Osmanlı Bankası’na saldırdılar.
★ Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamit’e bombalı suikast düzenlediler. (1905)

ÖNEMLİ :

Ermeni sorunu Osmanlı için bitmemişti. I. Dünya Savaşı ve sonrasında Ermeniler boş durmamışlar ve bazı devletler tarafından Türk milletine karşı kışkırtılmışlardır. Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM, Ermenileri mağlup etmiş ve onlarla 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması imzalanmış ve böylelikle Ermeni sorunu ortadan kalkmıştır.