Fâtih Sultan Mehmed’in Eğriboz Seferi ve Adanın Zaptı

Kuzeybatı Ege’de karaya en yakın adalardan biri olan Eğriboz, üçyüz yıldır Venediklilerin elinde idi. Ege denizini çevreleyen kara parçalarının tamamını ele geçiren ve kurduğu donanma ile bu denizde söz sahibi olmaya başlayan Osmanlı devletine karşı karada bir başarı gösteremeyen Venedik devletinin tek üstünlüğü denizlerde kalmıştı. Limni ve Midilli adalarının fethinden sonra, Venediklilere karşı denizde de üstünlük sağlamaya başlayan Osmanlılar, güçlü bir donanma meydana getirmişlerdi. Bu yüzden bilhassa Mora ve Arnavutluk’ta, yedi yıldan beri devam eden savaşta başarılı olamayan Venedikliler, savunması kolay olan Eğriboz adasını, Türklere karşı bir üs olarak kullanmak için iyice tahkim etmişlerdi. Üstelik Mora’da mağlup olan Venedik askerleri bu adaya sığındığı gibi, Ege’de korsanlık yapan ve zaman zaman Türk sahil köy ve kasabalarını vuran haydut gemileri de bu limana kaçıp saklanmakta idi.

Venedikliler, Limni ve İmroz adalarının verilmesi şartı ile sulhe razı olduklarını bildirdiler; Fâtih’in bu teklifi reddetmesi üzerine de Enez limanına amiral Kanalis kumandasında bir donanma göndererek şehri tahrip ettiler (1467). Kadı ve katip ile birlikte ikibin müslümanı alarak Eğriboz’a götürdüler. Bu arada Eğri ve İmroz adalarını da işgal ettiler.

Venedik donanmasının bu son harekâtı, adanın Osmanlılar için ne kadar ehemmiyetli olduğunu açıkça ortaya koydu. İskender Paşa’nın bu husustaki mektubu, Osmanlı padişahını harekete geçirdi. Tam bu sırada Venediklilerce darıltılan korsan kaptan Zuvan del Monoka Corsora, Osmanlı devletine iltica ederek, adanın zaptında hizmet edeceğini va’detmişti. Gizlice donanma hazırlığına girişen Fâtih, seferin Rodos üzerine yapılacağını ifşa etti. Ancak 1470’te Gelibolu’dan Mahmud Paşa komutasında hareket eden Türk donanması, doğrudan Eğriboz üzerine yöneldi. Güzergâhında bulunan Şira adasını ele geçirdikten sonra, Venedik amirali Kanalis’in   gönderdiği   on   kadırgalık   kuvvetin   önlerinden kaçmasından  sonra,  Mahmud  Paşa  200  gemiden müteşekkil donanması ile Eğriboz’a vardı ve batısında bulunan ada merkezi Halkis önünde demir attı. Fâtih Sultan Mehmed ise yaklaşık yüzbin kişilik bir ordu ile karadan gelerek Eğriboz’un karşısına otağ kurdu.

Ada ile kara arasında gemilerden bir köprü kuruldu ve adaya asker ile toplar geçirildi. Böylece karadan da kuşatılan Eğriboz adasının sadece deniz cihetinden bir tarafı açık kalmıştı ki, buradan da bir tehlikenin zuhuru ancak kale önünden geçildikten sonra mümkün olabilirdi. Fâtih yine karadan yürüttüğü gemilerle bu tarafı da emniyet altına aldı.

Kalenin son derece müstahkem olmasına  aldırmayan ve kuşatmayı kaldırmayı tavsiye edenlere itibar etmeyen Fâtih, surların etrafına pek çok havan topu ile surları tahrip edici büyük toplar yerleştirmişti. Müthiş bir bombardımana tâbi tutulan kale, sert bir müdafaa ortaya koydu. Surlarda açılan gedikler, kaledeki askerler tarafından süratle kapatılıyordu.

Bu sırada Salamin adasındaki üssünden otuzbeş kadırga ile gelen amiral Kanalis, adaya asker çıkaramaymca, aldığı takviyelerle seksen parçayı bulan donanması ile Eğriboz’u karaya bağlayan köprüye hücum etti. Bundan da bir sonuç alamayınca limana girerek Türk donanmasına saldırdı. Meydana gelen şiddetli savaşta da bir başarı elde edemeyen Venedikliler, büyük kayıplarla geri çekildiler.

Öte yandan arka arkaya dört umumi hücum tertip edilmesine rağmen düşmeyen kale surları önünde pek çok şehid verildi. Otuz kadar da kadırganın battığı savaşlarda, düşmanın zayiatı da büyüktü. 11 Temmuz 1470’te sabahleyin başlayan beşinci hücum pek şiddetli oldu ve 12 Temmuz Perşembe günü Eğriboz adası fethedildi. Son hücum, bir casus fedai tarafından, saldırının daha sonra yapılacağı şeklinde haber sızdırılarak düşmanın aldatılması sonucu başarıya ulaşmış oldu. Kuşatmanın 17. gününde fethedilen merkez Halkis’ten sonra, Kızılhisar Burgusu ile adanın diğer köy ve kasabaları da birer birer ele geçirilmişti. Diğer taraftan padişah, Has Murad Paşa’ya, Venediklilere ait liman ve kasabaların vurulmasını emretti. Has Murad Paşa, Davud Paşa ve İshakoğlu İsa Bey ile birlikte, Mora’da Venediklilere karşı büyük başarı gösterdiler.

Eğriboz adasının Türkler tarafından ele geçirilmesi, Avrupa’da şaşkınlık ve dehşet yarattı. İtalya’da birbirlerine rakip olan devletler, kısa sürede Türklere karşı savaş andı içtiler. 22 Ekim 1470’te bir de ittifak anlaşması imzaladılar. Fakat aralarındaki düşmanlıklar, ciddi bir teşebbüse geçmelerine mani oldu.