Eğitim Anlayışı

İlk Türk Devletleri’nden günümüze kadar ulaşan bilgi ve belgeler incelendiğinde, (Orhun Kitabeleri, Hun Hükümdarı Tapo Kağan’ın, Çince eserleri Türkçeye tercüme etmesi, Bilge unvanının kullanılması v.b) İlk Türk Devletleri’nde bilgiye ve bilgili insana önem verildiği görülmektedir. Bilgili olmak yalnız yönetici kadronun sahip olması gereken bir özellik olmamış, toplumun diğer fertlerini de kapsayacak şekilde cesur ve bilgili anlamında “alp insan” anlayışı
ortaya çıkmıştır.

Türklerde Yazı

Yapılan kazılarda MÖ. V. yüzyıla ait Esik Kurganı’nda bulunan kırık bir kabın üzerindeki on bir harflik yazı ve yine Hunlara ait süs eşyaları, at koşum takımları ve savaş malzemeleri üzerlerindeki yazılar Türklerde yazının çok eskiden beri kullanıldığını göstermektedir.

NOT :

Türklerin kullandıkları ilk alfabe Köktürk alfabesidir.  Köktürk alfabesinin ilk şeklini Yenisey Yazıtları; son şeklini ise Köktürk Kitabeleri oluşturmaktadır. 4’ü sesli, 26’sı sessiz, 8’i birleşik harflerden oluşan bu alfabeyi Bulgarlar, Peçenekler ve Hazarlar devam ettirmiştir.
Türklerin kullandığı diğer bir alfabe, Uygur alfabesidir. 18 harften oluşan Uygur alfabesi ile ilgili metinler IX. yüzyıla aittir. Bu alfabeyi Timur imparatorluğu ve sonra kurulan devletler de kullanmıştır.

Türklerde Eğitim Anlayışı Süreci

✎ Türklerde eğitim toplumsal bir görev kabul edilmiştir.
✎ Göçebe yaşayan Türkler bilgi ve tecrübelerini sonraki kuşaklara aile ve sosyal yaşam içinde aktarmışlardır.
✎ Türklerin yazılı olmayan töre kanunlarını nesiller boyu aktarmaları onların eğitime verdikleri önemi göstermektedir.
✎ Türklerde eğitimde en önemli rolü aile üstlenmiştir. Erkek ve kızlar arasında ayrım yapılmadığı bilinmektedir.
✎ İlk Türk Devletleri’nde yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk kez Örgün Eğitim kurumlarını açmışlardır. Bilim, sanat, eğitim ve öğretimde ön plana çıkan Uygurlar yüzyıllarca Türk ve yabancı devletlerin saraylarında kâtiplik, bürokratlık, öğretmenlik, danışmanlık, tercümanlık yaparak kültür aktarımında önemli rol oynamışlardır.

NOT :

Uygurların kâğıdı ve matbaayı Avrupalılardan önce kullandıkları, kütüphanelere sahip oldukları ve kendi mabetlerinde dini nitelikli eserler ortaya koydukları bilinmektedir.