İlk Türk Devletleri’nde Hukuk:

Hukuk, bir arada yaşayan insanların barış ve huzurlu bir ortamda hayatlarını devam ettirebilmeleri için oluşturulan haklar ve kanunlar bütünüdür.
Türklerde siyâsi ve sosyal yaşamı düzenleyen hukuk kurallarına “töre” adı veriliyordu. Töre yazılı olmayan hukuk kurallarıdır. Törenin dayandığı temel ilkeler adalet, eşitlik, iyilik ve insanlık gibi değerlerdir.
Devlet ve aile yapısında ayrıca toplumsal yaşamda törenin dışına çıkılmazdı. Türklerde töreye uymamak en büyük suç sayılıyordu. Hükümdarlar dahi töreye uymak zorundaydılar.

BİLGİ NOTU:

Hükümdar dahil herkesin töreye uyma zorunluluğu Türklerde “Kanun üstünlüğü” ilkesinin varlığına işarettir.
Töre kelimesi, Orhun Kitabeleri’nde tam on bir kez geçmektedir. Töre Türklerde vazgeçilmez kurallar olduğundan
törede bir değişiklik yapılacaksa ancak “kurultay” tarafından yapılırdı. Kurultay’da ise törede değişiklik teklifini ancak hakan yapabilirdi.
Kurultay’da halktan da üyeler bulunuyordu. Kurultay’ın karar alan bir yer olduğunu düşünecek olursak yasama yetkisinin kullanımında halkın olduğunu da görebiliriz.

BİLGİ NOTU:

Yasama : Kanun yapma
Yürütme : Kanunları uygulama
Yargı : Kanunlara uymayanları cezalandırma

TARİHTEKİ İLK YAZILI KANUNLAR URUKAGİNA KANUNLARI:

Sümer kanunlarının en eskisi kabul edilir. M.Ö. 2375 te Nanşe sülâlesini devirerek iktidara gelen Urukagina tarafından hazırlanmıştır.
Bu kanunlarda kral önce Lagaş halkının eski iktidar dönemindeki durumunu anlatır ve daha sonra da kendi tedbirlerini anlatır.
Urukagina, sosyal düzeni yeniden kurmayı ve sarsılan adaleti kurtarmayı amaçlamıştır. Bu kanunlarla Lagaş sitesindeki sosyal hayatı iş bölümünü ve çeşitli meslek gruplarının bulunduğunu öğreniyoruz.
Bu kanunla özel mülkiyet ve aile hukuku düzenlenmiştir. Zayıflar ve kimsesizler korunmuştur. Urukagina Kanunları çok sert olmayıp ceza olarak “fidye” esası uygulanmıştır.

HAMMURABİ KANUNLARI:

M.Ö. 1760 yıllarında Mezopotamya’da hazırlanan kanunlardır. Tarihteki ilk anayasa olarak kabul edilir. Babil Kralı Hammurabi tarafından hazırlanmıştır. Akatça dilinde yazılmıştır. Hammurabi bu kanunların kendisine güneş tanrısı olan
Şamaş’ın yazdırdığını söylemiştir.
Kanunlar 2 metrelik bir taşın üzerine çivi yazısı ile 282 madde olarak yazılmıştır. Uğursuz sayıldığından 13. madde yazılmamıştır.

Kanundan bazı maddeler:

1. Bir kimse, bir diğerini esir eder ve onu köle ilân eder fakat bunu kanıtlayamazsa esir eden kişi o zaman ölümle cezalandırılır.
2. Bir kimse bir diğerinin reşit olmayan çocuğunu çalarsa, ölümle cezalandırılır.
3. Bir kimse soygun yaparken yakalanırsa, ölümle cezalandırılır.
4. Eğer bir kişi evinden ayrılırsa, kaçarsa bu kaçağın karısı kocasına geri dönmeyebilir.
5. Bir baba kızına bir cariye, bir çeyiz, bir koca ve bir tapu senedi verirse ve ondan sonra ölürse babasından kalan maldan
bir pay alamaz.