İSTANBUL İSYANLARI

İstanbul isyanları daha çok askeri isyanlardır. Yeniçeriler ve sipahiler tarafından çıkarılmıştır. Bu isyanlara bazen ilmiye sınıfı, medrese öğrencileri ve halkın da katıldığı olmuştur. Bu isyanların temel nedeni merkezi otoritenin zayıflamasıdır.

a) İsyanların Nedenleri

★ Devlet yönetiminde etkili olmak isteyen bazı devlet adamlarının yeniçerileri kışkırtmaları
★ Yeniçerilerin cülus bahşişi almak için sık sık padişah değiştirmeleri
★ Yeniçerilerin maaşlarının zamanında ödenmemesi ve maaşların ayarı düşük para ile ödenmesi (Kırpık Akçe, Züyuf Akçe)
★ Yeniçerilerin elde ettikleri ödünleri kaybetmek istememeleri
★ Asker alımında ocağın şartlarına uymayan askerlerin alınması
★ Saray kadınları, saray ağaları ve vezirlerin makam mansıp çatışması

Ocak Devlet içindir anlayışı yerine Devlet ocak içindir anlayışını benimseyen yeniçeriler birçok isyan çıkarmışlardır.
Bu isyanlar yoğun olarak III. Murat, II. Osman, IV. Murat ve IV. Mehmet Dönemi’nde çıkmıştır.
III. Murat Dönemi’nde ayaklanan kapıkulu askerleri ve Yeniçeriler defterdarın öldürülmesi ile isyanları sona erdi. (1592)
II. Osman Dönemi’nde ise yeniçerilerin disiplinsizliği yüzünden bu ocağı kaldırmayı düşünen padişahı yedikule zindanlarında öldürdüler.
IV. Murat Dönemi’nde ise cülus bahşisi yüzünden ayaklanan yeniçeriler istediklerini aldılar. Fakat IV. Murat daha sonra isyancıların ele başlarını etkisiz hale getirdi.

NOT :

İstanbul isyanları sonucunda Devlet otoritesinin sarsılmasıyla birlikte İstanbul’da asayiş ve güvenlik sorunu ortaya çıkmış, alınan tedbirler yeterli olmayınca yeniçerilerin yönetimdeki etkileri giderek artmıştır.

Ayaklanmalarda hanedan hedef alınmamıştır. Sistemden ziyade kişilere yönelik olmuştur. Bazen padişah, bazen sadrazam, bazen defterdar hedef olmuştur.
Bu ayaklanmalar içerisinde en meşhurlarından bir tanesi 1656 yılındaki Vakayıvakvakiye olayıdır.
IV. Mehmet Dönemi’nde Yeniçeriler ekonominin bozulmasından sorumlu tuttukları otuz kadar devlet adamının idamını istediler. Padişah bu isteği kabul ederek Sultan Ahmet Meydanı’ndaki çınar ağaçlarına bu devlet adamlarını astırdı. Bu olaya Vakayıvakvakiye adı verilmektedir.

✍ İran’da meyvesi insan kellesine benzeyen ağaca Vakvak ağacı adı veriliyordu. Sultan Ahmet Meydanı’ndaki ağaçlarda kelleler bu şekli aldığından Vakayıvakvakiye ismi verilmiştir.