OSMANLI DEVLETİ VE AVRUPA DEVLETLERİNİN DIŞ POLİTİKASI

1) Osmanlı Devleti

★ 18. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin sınırları üç kıtaya ulaşmış durumdadır.
★ Fakat Avrupa devletleri karşısında Osmanlı Devleti siyasi, ekonomik, askeri ve sosyal alanda gerileme içine girdi. Kadim (eski) dost olan Fransa Osmanlı Devleti’nin topraklarına saldırmaya başladı.
Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlar devlete ağır kayıplar yaşattı.
★ Bunun için Osmanlı Devleti bir taraftan kaybedilen toprakları geri alma mücadelesi verirken diğer taraftan Avrupa devletleri arasındaki rekabet ve mücadeleden yararlanarak toprak bütünlüğünü korumaya çalıştı.
★ Bununla birlikte değişen dünya şartlarına göre Nizamıcedit ıslahatları adı altında yenilikler ön plana çıkmıştır.

2) Fransa

★ 18. yüzyılda: Yedi Yıl Savaşları’nda, İngiltere karşısında birçok sömürgesini kaybeden Fransa büyük bir imparatorluk kurmak amacındadır.
★ Bunun için: Avrupa ve Akdenize hakim olmak konusunda İngiltere’ye karşı her türlü ittifaka girebileceğini düşünmektedir.
★ Kanuni’den bu tarafa Osmanlı dostluğundan istediklerini alan Fransa yeni arayışlar peşindedir.
★ Bunun için Fransa’nın genel düşüncesi: Çıkarları doğrultusunda hareket ederek Mısır’a saldırmış ve Rusya ile gizli bir şekilde Tilsit Antlaşmasını yapmıştır.

3) İngiltere

★ 18. yüzyılda İngiltere dünyanın ve Avrupa’nın en büyük imparatorluklarındandır.
★ Güçlü donanması ve diplomasiden iyi anlayan politikacıları sayesinde üzerinde güneş batmayan bir imparatorluk haline gelmiştir.
★ Osmanlı Devleti stratejik konumu, yer altı ve yerüstü zenginlikleri açısından İngiltere için vazgeçilmez bir konumdadır.
★ Bu doğrultuda İngiltere Rusların sıcak denizlere inmesi ve Fransızların Akdeniz ve Mısırda hakimiyet kurması durumunda sömürgelerinin zarar görmemesi için, 1791’den itibaren Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma politikası izlemeye başlamıştır.

4) Avusturya

★ Avusturya: Çok uluslu bir yapıya sahip olduğu için milliyetçilik akımından endişe etmektedir.
★ Yüzyıllarca Osmanlı Devleti’yle Orta Avrupa ve Balkan hâkimiyeti yüzünden savaşan Avusturya artık şartların değiştiğini dile getirmektedir.
★ Prusya’nın Avusturya ile Alman birliği için mücadele etmesi, Rusların ve Fransızların milliyetçi propagandaları Avusturya’yı tedirgin etmektedir.
★ Bu nedenle Avusturya Rusların Balkanlarda yayılma politikasına karşı, Ziştovi Antlaşması’ndan (1791) sonra Osmanlı Devleti’yle barış politikası izlemeyi tercih etmiştir.

5) Rusya

★ 18. yüzyılda Rusya: Avrupa’yı yakın takibe alarak birçok reforma imza atmış ilgili devlet adamları ülkenin kalkınması için bazı hedefler de belirlemişlerdir.
★ Bu hedefler arasında sıcak denizlere inmek ve Baltık Denizi’ne hakim olmak en önemli amaç olmuştur.
Bu amaca ulaşmak için Rusya’nın önünde en önemli engel ise İsveç ve Lehistan olmuştur.
★ Rusya’nın diğer bir hedefi ise Kırım’ı alıp Karadeniz’e ulaşmak, daha sonra Balkanlar ve Boğazları alarak, Ege ve Akdeniz’e inip dünya siyasetine yön vermektir.
★ Aynı zamanda Kafkasya ve Orta Asya’da genişlemeyi de ihmal etmeyen Rusya, eğer Fransa ve İngiltere Osmanlı topraklarına yayılmak isterse çıkarları doğrultusunda Osmanlı Devleti’ni koruma politikası gütmektedir.