OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ DEĞİŞİM VE ISLAHATLAR

Osmanlı Devletinde Yönetim

★ Osmanlı devlet mekanizmasının temelini Divanıhümayun oluşturmakta idi. Orhan Bey Dönemi’nde kurulan Divanıhümayun’a Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nden sonra sadrazamlar başkanlık etmeye başladı.
★ Divanıhümayun toplantılarına; Padişah, sadrazam, kubbealtı vezirleri, defterdar, kazasker nişancı, kaptanıderya görüşülen konuya göre şeyhülislam ve yeniçeri ağası katılmakta idi.

Divanıhümayun’da Değişim

★ Sokullu Mehmet Paşa’dan itibaren veziriazamlar devlet yönetiminde daha etkin hale geldiler.
★ Divanıhümayun toplantıları 16. yüzyılda haftada dört, 17. yüzyıldan itibaren haftada iki, 18. yüzyılda ise üç ayda bir yapılmaya başlandı.
★ Kubbealtı vezirliği kaldırılarak “Vekiller Heyeti” oluşturuldu.
★ Devlet meselelerinin görüşüldüğü toplantılar veziriazamların ve sadrazamların oturduğu “Konak” larda yapılmaya başladı. Böylece şeyhülislamlarda vekiller heyetine girerek devlet yönetiminde etkili olmaya başladılar.
★ Veziriazam konakları “Babıali” (yüksek kapı) adını alarak devlet yönetiminin merkezi haline geldi.
★ Yabancı devletlerle ilişkiler artınca bürokratik sınıf olan Kalemiye Sınıfı, Hademei Babıali (Babıali çalışanları) nin önemi arttı. Bu sınıf Osmanlı Devleti’nin bürokrasisini oluşturdu.
★ Yeni oluşturulan Babıali’deki toplantılara; veziriazam başkanlığında şeyhülislam, yeniçeri ağası, kadıasker, reisülküttap, defterdar, nişancı ve İstanbul kadısı katılmakta idi.
★ 2. Mahmut Dönemi’nde divan toplantıları haftanın bir günü veziriazam konağında diğer günü ise şeyhülislam konağında olmak üzere haftada iki kez toplanmaya başladı.
★ Daha sonra 2. Mahmut sadrazamlığı kaldırarak Başvekâlet makamını kurdu. Babıali’de Hariciye, Mülkiye, Maliye nazırlıkları kurularak günümüz bakanlar kurulunun temelleri atılmış oldu.

NOT :

Osmanlı Devleti idari ıslahatlarda Fransa’yı örnek almıştır. 18. yüzyılda Babıali’de memur sayısı 1500 iken 19. yüzyılın sonunda onbinlere ulaştı.
Bürokratik bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nde diplomasinin öneminin artmasıyla birlikte kalemiye sınıfına mensup olan Reisülküttapta dışişleri bakanı olmuştur.