Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Projeleri
OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMA PROJELERİ
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Devleti’ni ilgilendiren önemli siyasi olaylardan biri de, Osmanlı Devleti’nin bölüşülmesi hususunda İtilaf Devletleri’nin aralarında yaptıkları gizli anlaşmalardır. Türklerin bu savaşta İtilaf Devletleri’ne karşı cephe alışı, Osmanlı Devleti’nin öteden beri düşünülen paylaşılması projesini hem kolaylaştırdı, hem de çabuklaştırdı. Bu itibarla da 1915-1917 yılları arasında imzaladıkları anlaşmalarla Osmanlı Devleti’ni tasfiye ettiler.
Bu anlaşmalar şunlardır:
a) İstanbul Anlaşması
Ruslar, İngiliz ve Fransız donanmasının Çanakkale harekatına giriştikleri sırada bu devletleri sıkıştırarak, Boğazlar ve İstanbul’la ilgili bazı isteklerde bulundular. 4 Mart-10 Nisan 1915 tarihleri arasında yapılan görüşmeler sonunda İngiliz ve Fransızlar, İstanbul ve Boğazları Ruslara vermeyi kabul etmişlerdi. Ayrıca, Trakya’da Midye’den Enez’e çekilen bir hattın doğusunda kalan arazi ile Sakarya ağzından başlayarak Gemlik Körfezi’ne inen bir sınırın batısında kalan toprak parçası da onlara veriliyordu. Rusya’ya verilecek topraklar arasında Gökçeada ve Bozcaada da vardı. Buna karşılık Ruslar da İngiltere ve Fransa’nın, Anadolu ve Orta Doğu’daki Osmanlı topraklarıyla İskenderun Körfezi ve Toroslar’a dek Çukurova üzerindeki haklarını tanımayı kabul ediyordu.
b) Londra sözleşmesi
26 Nisan 1915’de Londra’da İngiliz, Fransız ve İtalyanlar arasında gizli bir anlaşma yapıldı. Bu anlaşmanın Türk ve İtalyanları ilgilendiren hükümleri şunlardı:
1. Zaten İtalyanların elinde bulunan 12 Ada’da bu devlet tam hakimiyet kazanıyor.
2. İngiltere, Fransa ve Rusya, Türkiye’nin Asya’daki topraklarını kısmen veya tamamen paylaştığı takdirde İtalya’nın, Antalya bölgesinde onlara eş değer bir pay almasını kabul ediyorlardı. Bu payın sınırları daha sonra çizilecekti. Eğer Osmanı Devleti parçalanmayıp sadece Büyük devletlerin menfaat bölgelerinde değişiklikler yapılırsa bu takdirde İtalya’nın çıkarları göz önünde bulundurulacaktı. Bundan başka Birinci Dünya Savaşı’nda Fransa, İngiltere ve Rusya, Osmanlı topraklarından bazı yerleri işgal ederse, Antalya iline yakın olan yerler yine İtalya’ya ayrılacaktı.
c) Sykes-Picot Anlaşması
İngiliz ve Fransız hükümetleri adına Mark Sykes ve General Picot’nun görüşmelerini yürüttüğü, Sykes-Picot Anlaşması diye anılan bu bölüşme projesi 26 Nisan ve 9 Mayıs 1916’da teati edilen belgelerle imzalanmıştır.
Bu anlaşmaya göre, Boğazlar bölgesi, Doğu’da Trabzon’un batısında belirlenecek bir noktaya kadar giden bölge ile Van ve Bitlis’in güneyine doğru Muş, Siirt, Fırat ve Cezire-i Ömer ve Ameriye’ye kadar uzanan yerler Rusya’ya verilecekti.
Aladağ, Kayseri, Akdağ-Yıldızdağ, Zara, Eğin, Harput’la sınırlanan arazi ile Kilikya, Suriye ve Musul Fransa’ya bırakılacaktı.
İngiltere’ye ise, Hayfa ve Akka limanları ile Irak ve genellikle Fransız bölgesinin güneyi bırakılacaktı.
Bu anlaşma ile ilgili görüşmeler, İtalya’nın savaşa katılmasından önce başlamış, ancak İtalya’nın savaşa katılmasından sonra imzalanabilmiştir. Petrograd’da Sykes-Picot anlaşması imzalanırken, Mısır’daki İngiliz Valisi Mac-Mahon, Hicaz Emiri Hüseyin’le, Türkiye’ye karşı isyan ettikleri taktirde, Arap bağımsızlığının onaylanacağına ait bir anlaşma imzalanmıştır. M. Philips Price’e göre, Mac-Mahon ve Sykes-Picot anlaşması Fransa ve İngiltere’ye geniş arazi sahaları temin ederken, Mac-Mahon Anlaşması ancak Suriye ve Irak üzerindeki mandayı ima etmektedir.
d) St. Jean de Maurienne Anlaşması
Rusya’nın 1917 ihtilalinden sonra savaştan çekilmesi üzerine İngiltere ve Fransa, İtalya’ya daha çok önem vermeye başladılar. Bu devletle St. Jean de Maurienne Anlaşmasını yaptılar. 10-21 Nisan 1917 tarihlerinde imzalanan bu anlaşmaya göre, Sykes-Picot anlaşmasını kabul etmesi şartıyla İngiltere ve Fransa, İtalya’ya Antalya’dan başka İzmir’i veriyor ve Konya’ya kadar da bir nüfuz bölgesi tanıyorlardı. İtalyanlara oldukça geniş bir arazi vaad edilmişti. Fakat sonunda İngilizlerce atlatılacak, İzmir bu devlet yerine Yunanistan’a verilecektir.
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.