Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuku:

✓ Tanzimat Fermanı 1839’da padişah I. Abdülmecit Dönemi’nde Sadrazam Mustafa Reşit Paşa tarafından ilân edilmiştir. Osmanlı Devleti bu fermanı ilân etmekle hem birçok konuda Avrupalıların desteğini almayı hem de demokratikleşmeyi
hedefliyordu.
✓ Tanzimat Fermanı ile; 

1. Osmanlı Devleti dil, din ve ırk ayrımı yapmayacaktı.

2. Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktı.

3. Kanun önünde herkes eşit sayılacaktı.

4. Hiç kimse yargılanmadan, sorgulanmadan ceza almayacaktı.

5. Ayrıca mahkemeler herkese açık olarak yapılacaktı.

6. Kişilere mülkiyet hakkı tanınacaktı.

7. Padişah da bu ilkelere uyacağına dair söz vermiştir.

✓ Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti hukuk devleti hâline gelmiştir.
✓ Batı tarzı işleyen mahkemeler kurulmuştur.
✓ Tanzimat Dönemi’nde kurulan Karma Mahkemeler de üyelerin yarısı Osmanlı, diğer yarısı ise yabancılardan oluşmaktaydı.
✓ Karma mahkemelerde Avrupa usûlüne göre yargılama yapılıyordu.
✓ Yine bu Mahkemelerde Hristiyanlar da tanık olarak bulunabiliyorlardı.
✓ Osmanlı Devleti’nde Batı tarzı işleyen mahkemelerin kurulduğu dönemde, şer’i mahkemeler de devam etmekteydi.
✓ Bu durum, Osmanlı ülkesinde farklı iki hukuk sisteminin doğmasına neden olmuştur.

BİLGİ NOTU:

Tanzimat Fermanı ile padişaha ait yasama ve yürütme yetkileri sınırlandırılmıştır. Padişaha ait olan bazı yetkiler mahkemelere verilmiştir.

BİLGİ NOTU:

Azınlıkların haklarının genişletildiği Osmanlı ülkesindeki uygulamaları Avrupa ülkelerinde pek göremiyoruz. Meselâ, Rusya’daki Yahudi ve Katolikler Osmanlı ülkesindeki vatandaşlara oranla daha az haklara sahiptiler. Ayrıca İngiltere demokrasi ve insan haklarından bahsetmekle beraber sömürgesi altındaki halklara hiç de iyi davranmıyordu.

1856 Islahat Fermanı

✓ Bu ferman da I. Abdülmecit tarafından ilân edilmiş olup Tanzimat Fermanı’ndan farkı sadece azınlıklarla ilgili olmasıydı.

✓ Fermana göre azınlıklar:

✱ Mülk edinebilecekler.
✱ Mabet açıp – yönetebilecekler.
✱ Seyahat etme hakkına sahiptirler.
✱ Zorla Müslüman yapılmayacaklar.
✱ Birçok meselelerini kendi din adamlarının nezaretinde çözecekler.
✱ Yukarıdaki maddelere bakıldığında Islahat Fermanı’nın Tanzimat’ın tamamlayıcısı olduğu söylenebilir.

BİLGİ NOTU:

Tanzimat Dönemi’nin Osmanlı hukuk sistemine en büyük getirisi Müslümanlarla gayrimüslimlerin kanun önünde eşit tutulması olmuştur.

BİLGİ NOTU:

Osmanlı Devleti mahkemelere ait olan kanunları ve mahkeme kararlarını yayımlatmak amacıyla 21 Nisan 1873’te Cerideimahâkim adlı bir gazete çıkarmıştır. Gazete 6 Ekim 1901’de “Cerideimahâkimiadliyye” adını almış, daha sonra “Cerideiadliye” adıyla 1928 yılına kadar varlığını devam ettirmiştir.