TÜRK – İSLAM DEVLETLERİ’NDE HUKUK

İslamiyet öncesi Türklerde toplumsal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara töre adı veriliyordu. Türklerde yazılı olmayan ve hükümdarın dahi karşı çıkamadığı bu kurallara bağlılığı çok önemliydi.
Fakat İslamiyet’in kabulü ile ortaya çıkan İslam hukuku törenin değişmesine neden olmuştur. Türkler töreyi uygulamanın yanı sıra şer’i hukuku da uygulamaya başlamışlardır.

Yukarıdaki şemada görüldüğü gibi şer’i hukuk dört temele dayanmaktadır. Türk – İslam Devletleri sadece şer’i hukuku uygulamamışlardır.
Zira bu devletlerin sınırları devamlı genişliyordu. Fethedilen yerlerdeki halkın örf ve adetleri dikkate alındığı için örfi hukuk da ortaya çıkmıştır.
Fakat örfi hukuk, hiçbir zaman şer’i hukuka ters düşmemekteydi.
Türk – İslam Devletleri’nde hükümdarlar şeriata ters düşmemek şartıyla bir heyet ile ülke yönetimine uygun kanunlar çıkartabiliyorlardı.
Melikşah Dönemi’nde başlayan bu gelişme Karahanlı ve Türkiye Selçuklularında da devam etmiştir.
Türk – Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu Cengiz Han Dönemi’nde de Cengiz Yasası oluşturulmuştur.
Bu yasa Uygurca ile yazılmıştır. Bu yasalara aynı zamanda “Yasanâmeibüzürg” denmektedir. Cengiz Han Yasaları daha sonraki devletlerde de yasa veya yasakname adıyla toplanmıştır.

TANIYALIM

CENGİZ HAN (1162 – 1227)

Asıl adı demirci manasına gelen Temuçin’dir. Babası Yesügen’dir. Bir rivayete göre doğduğunda elinde kan pıhtısı vardır ve bu durum onun savaşçı ve muzaffer bir kişi olacağına yorulmuştur.
Dördü öz ikisi de üvey olmak üzere altı kardeşi vardır.
Cengiz Han’ın ilk karısı olan Börte’den Cuci, Çağatay, Ögeday ve Tuluy olmak üzere dört çocuğu oldu.
Babası Tatarlar tarafından zehirlenince Temuçin kabilelerin reisi oldu. Fakat yaşı küçük olduğundan bazıları bunu kabul etmeyerek kabileyi terk ettiler.
Temuçin Cengiz Han adı ve unvanı ile tüm Moğolların imparatoru oldu. Çin, Moğolların idaresine girdi. Harzemşahlar
ile arası açıldı. (Otrar Olayı) 1220’de aldığı Buhara’yı yakıp yıktı. Semerkant’ı da alan Cengiz Han buradaki tüm kültürel eserleri yakıp yıktı.
Cengiz Han Tangut Seferi sırasında 18 Ağustos 1227’de hastalanarak öldü. Mezarının yeri gizli tutulsa da Burhan–Haldun Dağları arasındadır.
National Geographic’e göre dünyada ırkı en fazla devam eden kişidir. (16 milyon) Yine bu dergiye göre tarihin en büyük elli
politik liderinden biridir.

CENGİZ HAN’IN BÜYÜK YASASI:

1. Zina yapan, evli olup olmadığına bakılmaksızın idam edilir.

2. Sahibinin iznini almadan bir esire yiyecek veya giyecek veren idam edilir.

3. Kaçan bir köleyi sahibine geri vermeyen idam edilir.

4. Cengiz Han, bütün dinlere saygı gösterilmesini istemiştir.

5. İnsanların ellerini suya batırmalarını yasakladı.

6. Cengiz Han ahlâksız herhangi bir şeyi söylemeyi yasakladı.

7. Oğlu Çağatay’a yasaya uyulmasını gözlemeyi emretti.

8. Adam öldüren kişi para cezası ödeyerek kendisini kurtarabilir.

9. Bir kişi içmekten kendini alıkoyamıyorsa ayda üç kez sarhoş olabilir.

10. Kanuni mirasçılar dışında herkes vefat edenin malını kullanmaktan kesinlikle men edilmiştir.