XI ve XIII. YÜZYILLARDA ANADOLU’DA EKONOMİK HAYAT

Tarih boyunca stratejik öneme sahip olan Anadolu; tarım, ticaret, sanayi vb. alanlarda önemli bir merkez olma durumunu Türkiye Selçukluları Dönemi’nde de devam ettirmiştir.

• Anadolu’nun İktisadi Açıdan Gelişmesinin Sebepleri

– Sanayinin Ahiler tarafından teşkilatlandırılması,
– Zirai ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi,
– Madenlerin işletilerek ticari faaliyetlerin desteklenmesi,
– Ticari amaçlı fetih hareketlerinin gerçekleşmesi,
– Karadeniz ve Akdeniz’de bazı limanların fethedilerek bu bölgelere Türk tüccar ve sermayedarların nakledilerek ithalat ve ihracat müessesesinin kurulması,
– Latinlerle ticaret anlaşmaları imzalanarak yabancılara düşük gümrük vergisi uygulanması,

– Saldırıya uğrayarak zarar gören tüccarlara “devlet sigortası” sisteminin getirilmesi,
– Ticaret yolları üzerinde bir çok kervansaray yapılarak tüccarların üç gün boyunca her türlü ihtiyaçlarının ücretsiz karşılanması.

BİLGİ NOTU:

Anadolu’da büyük kervansaraylarda hastahane, mescid, doktor ve ilaç bulundurulmaktaydı. Kervansaraylarda zengin – fakir, hür – köle, Müslüman – Hristiyan farkı gözetilmemesi gerektiği ve bütün yolcuların eşit muameleye tabi tutulması vakfiyelerde belirtilerek, haklar hukuki olarak güvence altına alınmıştır.

– 1243 Kösedağ Savaşı’nın Anadolu Ticaretine Etkisi

✱ Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu’da iktisadi yapıda derinden etkilenmiştir.
✱ 1260’lı yıllardan sonra Moğollara karşı başlayan isyanlar, uç beylerinin merkeze itaat etmemeleri, Selçukluların Moğollara taahhüt ettiği vergileri verememesi, paranın değerinin düşmesi ve İlhanlılardan (Moğollar) alınan borçlar Anadolu’daki iktisadi düzeni felç etmiştir.
✱ Ayrıca bu gelişmelere paralel olarak Moğollara karşı mücadele ve diğer devletler arasındaki savaşlar toprak sistemini de derinden etkilemiştir.
✱ Tarlaların boş kalması, ürünlerin hasara uğratılması köylünün ümidini kırmış, ayrıca kuraklık ve çekirge afeti ülkede açlık ve sefaleti de beraberinde getirmişti.
✱ Bu dönem ülke için bir buhran dönemi olmuştur. Bu sıkıntıdan çıkış ancak uç beylerinin başlattıkları yeni fetih hareketleri sayesinde ülkenin iktisadi hayatına tekrar bir canlılık gelmesiyle aşılmıştır.

Beylikler Dönemi’nde Anadolu

Kösedağ Savaşı, Anadolu’da iktisadi bakımdan bir yıkım olmuştu. Anadolu’da kurulan beylikler kısmende olsa ekonomiyi canlandırmışlardır.

✱ Beylikler döneminde siyasi istikrarın yanı sıra tarım ve ticarete önem verilerek Venedik, Ceneviz, Napoli, Fransa gibi devletlerle ticari anlaşmalar yapılarak ticarete devam edilmiştir.
✱ Ekonomide önemli ölçüde ileri giden bazı Anadolu Beylikleri kendilerine ait sikke (para) bastırdılar.

Bazı Beyliklerin Ön Plana Çıktığı Ticari Alanlar:

– Karamanoğulları: Kurulduğu bölgedeki geçitler,
– Ramazanoğulları: Çukurovadaki tarım, hac ve ticaret yolları,
– Saruhanoğulları ve Menteşeoğulları: Sahip oldukları donanmayla yaptıkları ticaret
– Candaroğulları: Demir ve bakır madenlerinden önemli ölçüde ekonomik gelir elde etmişlerdir.