Yaygın Eğitim – Ahilik 

Ahilik teşkilatına Türkiye tarihinde ilk defa Türkiye Selçuklu Devleti’nde rastlanmaktadır.

✱ Esnafın kendi aralarında birleşerek kurdukları dini – iktisadi bir teşkilatlanma olan Ahilik’in üyeleri usta, kalfa ve çıraklardır.
✱ Bu teşkilat üyeler arası dayanışmayı ve üyelerinin eğitimini amaçlamaktadır.
✱ Ahilikte eğitim, iş dışında ve işbaşında olmak üzere iki şekilde gerçekleşmekte idi. İş dışında eğitim teşkilatın zaviyelerinde ahi, pir ve muallim denen öğreticilerin, dini konular, okuma, yazma, ahlak, temizlik kurum ahlakı öğretilirdi. Ayrıca beden eğitimi ve silah kullanımı konusunda da eğitim verilmekte idi.
✱ İş başında eğitim genellikle uygulamalı eğitimin bir parçası olarak ortaya çıkmaktadır. Dükkanların bedesten gibi yerlerde topluca bulunması bunu daha da kolaylaştırmakta idi.
✱ Her meslek sahibinin yanında mutlaka bir çırak çalıştırma zorunluluğu vardı.
✱ Zanaat dalında belli kademeleri geçen çırak icazet alarak kendi işini kurabilirdi. Bu durum; mesleki kurumsallaşmada önemli bir adımdır.
✱ İş başında esnaf ve zanaatkârlar dükkânların açılıp kapanmasını namaz saatlerine göre ayarlayarak zaman ve düzen alışkanlığını kazandırma, dürüst olma, müşteriye saygılı olma üretimi artırma, çırakları yetiştirme, komşularını düşünme gibi davranışlar kazandırılmaya çalışılıyordu.
✱ Türk – İslam Devletleri’nde yaygın eğitimin verildiği diğer mekanlar ise cami, mescit, ilim insanlarının evleri, ilmi toplantıların yapıldığı yerler, kütüphaneler ve ahi teşkilatının zaviyeleri sayılabilir.
✱ Ayrıca medreselerde okuma yazmaya yönelik halka eğitim verilmesi ve halkın dinleyici olarak derslere katılması yaygın eğitime verilen önemi göstermektedir.

Atabeylik

Türklerde şehzadelerin eğitimine çok önem verilmekteydi. Bunun için; devlet idaresi ve eğitim alanında tecrübe kazanmaları amacıyla şehzadelerin eğitiminden sorumlu bilge kişiler görevlendirilmekteydi. Köktürklerde Tonyukuk, Bilge Kağan’ın eğitimini üstlenmişti.

✱ Büyük Selçuklu Devleti’nde şehzadelerin eğitimi “Atabey”lere verilmişti. Alparslan’ın veziri Nizamülmülk Melikşah’ın atabeyliğine getirilen önemli bir isimdi.

NOT :

Osmanlı Dönemi’nde devam eden bu uygulamada Atabey’in yerini lala aldı.