BİLİNMESİ GEREKLİ KAVRAMLAR

Islahat: Kelime anlamı düzeltme ya da iyileştirmedir.
Rejimi değiştirmeden bozulan kurumları iyileştirme çabalarıdır.

★ XVII. Yüzyıl Islahatları
★ XVIII. Yüzyıl Islahatları
★ XIX. Yüzyıl Islahatları, buna en güzel örneklerdir.

Tanzimat: Nizam verme, düzenleme demektir. Tanzimatta ıslahat gibi mevcut rejime dokunmadan bozulan veya uygulanamayan düzen ve kanunları değiştirmedir.
1839 Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti hukukun üstünlüğüne geçişi sağladı. Kişi hürriyetlerinin gelişmesi sağlanmıştır.

İhtilal: İnkılapların çoğunun temelinde ve başlangıcında yatan düşünce toplumsal değişmedir. Bu değişimin yapılabilmesi için büyük bir zorlama ile ortaya çıkan ayaklanmadır.

★ Fransız İhtilali (1789) ve Bolşevik İhtilalinin (1917) başlangıçları güzel örneklerdir.

Reform: Ülkenin temel hukuk düzenine uygun olarak yapılan bozulmaları düzeltmedir.

İsyan: Yöneten güce ve bu gücün temsilcilerine karşı yapılan başkaldırı hareketidir. İsyancılar başarılı olamazlarsa genelde mevcut düzen tarafından cezalandırılır.

İrtica: Yeni getirilen rejim ve gelişmeleri yıkarak eski düzeni getirme çabalarıdır.
Osmanlı Devleti’nde 13 Nisan 1909’da II. Meşrutiyet yönetimini yıkmak için başlatılan isyan gibi. Tarihimizde buna 31 Mart Olayı denmektedir.
Bu olay Osmanlı tarihinde ilk gerici ayaklanmadır. İlk defa rejime yönelik harekettir.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ise Şeyh Sait İsyanı ve Menemen Olayı bu özellikli isyanlardır.

Muhtıra (Andıç): Sözlü ya da yazılı sert uyarılara verilen isimdir. Genel olarak mevcut hükümeti ya da yöneticileri hedef alır.
12 Mart 1971’de mevcut hükümete “parlamento ve hükümet süregelen tutumları ile yurdumuzu anarşi ve huzursuzluğa soktu” denilerek uyarılmıştır. Bunun sonucunda Adalet Partisi’nin oluşturduğu Süleyman Demirel hükümeti istifa etmiştir.
27 Nisan 2007 İnternet bildirisi ile askerler mevcut hükümeti uyarmış ancak Adalet ve Kalkınma Partisi Hükümeti’nin Bakanlar Kurulu bu uyarıya sert tepki göstermiştir.

Darbe: Devletin bir gücünün, genellikle askerlerin yönetime el koymasıdır. Darbe ile mevcut hükümet uzaklaştırılır ve yapanlar yönetime el koyarlar.
1960 İhtilali ile mevcut hükümet görevden uzaklaştırılmıştır. Başbakan Menderes, Maliye Bakanı Polatkan ve Dışişleri Bakanı Zorlu idam edilmiştir.
1980 İhtilali ile Demirel hükümeti uzaklaştırılmış ve Kenan Evren devlet başkanı olmuştur.