ISLAHAT FERMANI (1856)

Bu ferman Tanzimat Fermanı’nın devamı niteliğindedir.
Kırım Savaşı esnasında hazırlanmıştır.
Kırım Savaşı’nın görünürdeki nedeni Rusya’nın Ortodoks dünyasının haklarının genişletilmesini Osmanlı Devleti’nden istemesi idi. Bunun için İngiltere, Fransa ve Avusturya, Rusya’nın bahanesini ortadan kaldırmak için 16 Aralık 1855’te Viyana’da toplanarak taslak bir ıslahat metni hazırladılar; fakat bu durumu içişlerine karışma olarak gören Osmanlı Devleti kabul etmemiştir.
Bunun üzerine Osmanlı Devleti kendisi bir ferman hazırlayarak Paris Antlaşması’na yetiştirdi.
Osmanlı’nın amacı bu antlaşmaya azınlıklarla ilgili madde konulmasını engellemekti. Yani, Osmanlı Devleti içişlerine karışılmasını istemiyordu.

Islahat Fermanı’nın Önemli Maddeleri Şunlardır

★ Mahkemeler herkese açık olacak ve herkes kendi dinine göre yemin edecektir. Karakollar ve hapishaneler ıslah edilecektir.
★ Herkes şirket ve banka kurabilecektir.
★ Gayrimüslimler devlet memuru olabilecektir. Askeri hizmetlere ve okullara alınacaklardır.

✍ Amaç, Osmanlı toplumu arasındaki ayrıcalıkları gidermektir.

★ İşkence, dayak ve angarya kaldırılacaktır.
★ Vergi toplanmasında iltizam usulüne son verilecektir.

İltizam: Devletin uzak yerlerdeki toprak gelirlerini açık artırma usulü ile satmasıdır. Bu iş ile uğraşan kişiye de mültezim denir.

★ Gayrimüslimlere geniş manada din ve vicdan özgürlüğü sağlanacak. Banka, okul, kilise, hastane kurabileceklerdir.
★ Müslüman ve gayrimüslimler kanun önünde eşit sayılacaklar.
★ Cizye ve haraç kaldırılacaktır.
★ Hıristiyan unsurlar serbest bir şekilde ayinler yapabilecektir.
★ Hiç kimse din veya mezhep değiştirmeye zorlanmayacak.
★ Müslüman ile gayrimüslimler arasındaki davalara bakmak için karma mahkemeler kurulacaktır.

Islahat Fermanı’nın Sonuçları

★ Bu ferman ile Müslüman ve gayrimüslimler eşit haklara sahip olmuş. Böylece kaynaşmış bir Osmanlı toplumu ortaya çıkmıştır.
★ Ferman, Müslümanlardan ziyade yabancıların haklarını genişletmiş; bu durum Müslüman tebanın tepkisine neden olmuştur.
★ Ferman sonrası açılan okullar zamanla ırkçı bir nesil yetiştirmiş ve bu durum Osmanlı Devleti’nde dağılmayı hızlandırmıştır.
★ Ayrıca patrikhaneye meclis açmak izninin verilmesi gayrimüslimlerde bağımsızlık eğilimini artırmıştır.
★ Avrupalılar yine Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmaya devam etmişlerdir.
★ Islahat Fermanı, Osmanlı toplumunda sosyal, siyasal ve ekonomik anlamda önemli değişimler meydana getirmiştir.

✍ Bu dönemde açılan yabancı okullar isyan hareketlerinde etkili olmuştur.

★ Her türlü resmi yazışmalarda yabancıları küçük düşürücü söz ve deyim kullanılmayacaktır.

✍ Amaç Müslüman, gayrimüslim çatışmasının önüne geçmektir.

★ Rüşvet ve iltimasın (adam kayırma) önüne geçilecektir.
★ Gayrimüslimler belediye ve il genel meclislerine üye olabileceklerdir.

✍ Gayrimüslimler artık yerel yönetime girmişlerdir.
Fakat çoğunlukta oldukları yerlerde yönetimi ele geçirmeleri devletin parçalanmasına neden olmuştur.

★ Gayrimüslimler bedel ödemek suretiyle askerlikten muaf tutulacaklardır.
★ Yabancılar vergilerini düzenli ödemek suretiyle mal mülk sahibi olacak ve bunu miras bırakabileceklerdir.

✍ Bu madde ile Osmanlı ülkesindeki yabancı yatırımlarında hızlı bir artış görülmüştür.

Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı I. Abdülmecit Dönemi’nde ilân edilmiştir. I. Abdülmecit 1861 yılında ölünce yerine Sultan Abdülaziz geçmiştir.
Sultan Abdülaziz, Osmanlı tarihinde yurt dışına seyahat eden ilk padişahtır. Seyahatinde büyük coşku ile karşılanan padişah Rusya’nın korkunç planlarını Avrupalı devletlere anlatmayı, hürriyet fikirlerinin etkisiyle Türkiye’de medeniyetin ne kadar ilerlediğini Avrupalılara hissettirmeyi hedefliyordu.

Abdülaziz Devri’nde ayrıca;

★ Kırım Savaşı sonrası en büyük dış borçlanma yapılmıştır.
★ Donanma dünyanın 3. büyük filosu olmuştur.
★ Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları yapılmıştır.
★ Ayrıca Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ ve Bosna Hersek’te isyanlar çıkmıştır.
Konuyu Ayrıca Videoda İzleyin: